'Vrouwen willen het beste van alle werelden, maar dat lijkt onhaalbaar'

Studies tonen aan dat meer vrouwen dan vroeger aan alcoholproblemen, longkanker en slaapstoornissen lijden. Aangezien dat stressgerelateerde aandoeningen zijn, mogen we daaruit besluiten dat vrouwen stilaan de tol van het feminisme betalen? Of is er iets anders aan de hand?

Vorige week berichtte deze krant zowel over het stijgend aantal vrouwen met een alcoholprobleem, het groeiend aantal longkanker-patiëntes (DM 12/1) en het feit dat dubbel zoveel vrouwen als mannen kampen met slaapproblemen (DM 13/1). Zijn vrouwen stilaan het slachtoffer aan het worden van het feminisme en hun eigen ambitie?

Voormalig professor in de vrouwenstudies Magda Michielsen nuanceert: "Die cijfers en tendenzen zijn inderdaad niet fraai. Toch wil ik er op wijzen dat vrouwen ook voor de tweede feministische golf in de jaren zestig dronken, rookten en kalmeerpillen namen. Maar de lethargische, nerveuze 'groene weduwe' belandde niet in de statistieken."

Toch vindt Michielsen het niet meer dan logisch dat, als vrouwen dezelfde slechte levensgewoonten aannemen als mannen, dit een invloed heeft op hun gezondheid. Maar of dat een gevolg is van de emancipatie? Michielsen: "Als je emancipatie definieert als 'leven als mannen', ja, dan is dat zo. De statistieken vatten roken en drinken samen als mannelijk gedrag omdat vroeger vooral mannen dronken in het openbaar. Vrouwen deden het ook, maar stiekem. Vandaag drinken vrouwen meer sociaal, ze zijn niet meer zo geïsoleerd. In feite gaat het hier niet om mannelijk gedrag, maar om een maatschappelijk probleem, namelijk omgaan met stress. In die zin kun je ook het dubbele aantal slaappillen verklaren. Omdat vrouwen, dikwijls door de kinderen, vaker bij de huisarts komen dan mannen, hebben ze gemakkelijker toegang tot slaappillen. Ook dat is niets anders dan een medische reactie op stress."

Recht op longkanker

Volgens onderzoekster Ineke Casier, verbonden aan RHEA, het onderzoekscentrum voor gender en diversiteit van de Vrije Universiteit Brussel, is deze evolutie inderdaad een rechtstreeks gevolg van de emancipatiebeweging. Casier: "Die cijfers doen me denken aan de campagne die de Dolle Mina's voerden in de jaren zeventig: 'Ook wij hebben recht op longkanker.' Op die manier reageerden ze tegen de beslissing van een verzekeringsmaatschappij die mannen wel toestond om te roken, maar vrouwen niet. Vandaag zie je dat roken geen mannelijk of vrouwelijk probleem meer is, maar gewoon een probleem. Hetzelfde geldt voor alcoholmisbruik. Een stijging van 2 procent van vrouwelijke probleemdrinkers in elf jaar tijd, tussen 1997 en 2008, wijst volgens mij eerder op een maatschappelijk dan een gendergerelateerd probleem. Denk maar aan binge drinking, dat op almaar jongere leeftijd voorkomt."

Voor Casier leggen vooral de slaapproblemen een en ander bloot. "Die zijn vooral te wijten aan de stress die een ongelijke werk-leefbalans met zich meebrengt", stelt ze. "Vrouwen worden meer dan mannen geconfronteerd met de zogenaamde 'second shift'."

Casier onderzocht voor haar doctoraat de obstakels en stimuli in de loopbanen van vrouwelijke wetenschappers. "Van hoger opgeleide vrouwen zou je mogen verwachten dat ze hun privé- en professioneel leven netjes georganiseerd hebben en dat hun man hen thuis bijstaat en zijn deel doet in het huishouden", verduidelijkt ze. "Ik ben tot de conclusie gekomen dat dat niet zo is. Die verdeling is volledig scheefgetrokken. Het opmerkelijkste is nog dat mannen, van zodra er kinderen kwamen, zich nog minder van het huishouden aantrekken. De stress- en slaapproblemen van vrouwen kunnen daar zeker aan worden gelinkt."

Is dit dan de keerzijde van de medaille? "Ja", beaamt Casier. "Voor wat hoort wat. Gelijke rechten en kansen betekenen ergens ook: gelijke risico's en negatieve gevolgen."

Maar om van het feminisme nu de zondebok te maken? "Als vrouwen structureel meer last hebben van stress, ligt dat niet zozeer aan de emancipatie, als wel aan de maatschappij", stelt professor Alison Woodward, covoorzitter van RHEA. "Uiteindelijk is het niet genetisch bepaald dat vrouwen het grootste deel van de zorgende rol op zich moeten nemen. Dat is een sociale afspraak."

Ook Magda Michielsen vindt dat de emancipatie nog steeds meer positieve dan negatieve gevolgen heeft voor vrouwen. Michielsen: "De geneeskunde heeft steeds meer aandacht voor genderspecifieke gezondheidsproblemen. Vrouwen leven langer. Ze sterven niet meer aan abortus, zijn niet meer voortdurend zwanger. Ze kunnen en doen veel meer dan ooit tevoren. Als de druk op vrouwen groot is, dan moeten ze vooral zelf zorgen dat die druk vermindert. Door zich beter te organiseren, door andere keuzes te maken, minder kinderen te nemen. Het beste van alle werelden willen, lijkt op termijn niet haalbaar."