De fiscus, uw vriend

Een heuse mentaliteitswijziging. Dat is het minste wat je kunt opmaken uit de beleidsnota 'De strijd tegen fiscale fraude'. Terwijl haar voorganger John Crombez (sp.a) de strijd tegen fiscale fraude met extra controleurs en wetgeving opvoerde, wil Sleurs het roer omgooien. De relatie tussen fiscus en burger of onderneming zal op een leest van dialoog, partnerschap en wederzijds begrip geschoeid worden.

Want Sleurs stelt vast dat fiscale fraude een "subjectief gegeven" is geworden omdat elk individu een ander invulling geeft aan fiscale fraude. Daarom wil ze overtredingen voortaan opdelen in drie categorieën. Wie de wet niet heeft nageleefd door de "complexiteit" van de wetgeving, valt in de eerste categorie. Een tweede categorie is voorzien voor "het ontwijken van belastingen" en manifeste fraude sluit het rijtje af. Sleurs wil die begrippen nu verder invullen, met respect voor zowel "de fiscale inspecteurs als de belastingplichtigen".

Wanneer die categorieën verfijnd zijn, zal "de wetgeving inzake boetes" aangepast worden. Lees: hoe hoger de categorie, hoe zwaarder de boete.

Beroepsfierheid

Vandaag bestaat al een onderscheid in bestraffing tussen de wet moedwillig niet naleven en onwetendheid over diezelfde wetten. Dat onderscheid zal dus scherper gesteld worden. Het zal vooral uitkijken zijn of je effectief minder boete zult moeten betalen dan nu als je aanhaalt de regelgeving niet goed te snappen bij een controle. En die controle zal vooral anders verlopen. Dan niet meteen in feiten, dan toch in toon.

Als de fiscus een overtreding vaststelt moet een "professionele dialoog" ontstaan, vanuit "ieders beroepsfierheid", om een duurzame oplossing te vinden. Kortom, meer dan nu kan er weer gepraat worden. "Blijkbaar moeten we nu een partner worden met de burger of onderneming die we controleren", zegt een belastingcontroleur anoniem. "En dat vind ik toch een beetje vreemd. Natuurlijk staan we altijd klaar met advies. Maar een controle blijft een controle, en de overtreding van de wet een overtreding van de wet. Er is altijd ruimte voor dialoog, behalve tijdens een controle."

Het is een rode draad doorheen de nota. De fiscus moet controleren, alleen komen er duidelijke grenzen. Zo zullen de controleprocedures geëvalueerd worden of ze het recht op privacy wel respecteren. Een goede verstaander weet dat het dan vooral gaat over bepaalde huiszoekingen door de Bijzondere Belastinginspectie.

Bovendien wil de regering zoeken naar "een positieve stimulans" voor de burgers en ondernemingen die hun belasting braaf en correct indienen. "Van het conflictmodel onder John Crombez evolueren we naar het samenwerkingsmodel onder Elke Sleurs", stelt fiscaal expert Michel Maus (VUB, UA). "Wat niet per definitie een slechte zaak is, ook al mag het niet leiden tot laksheid. Als beide zijden transparant meewerken, kun je vaak meer bereiken."

Maus mist wel een duidelijk overkoepelend rechtskader. "Wat met mensen die zich spontaan aanbieden bij de fiscus? Wat met de coördinatie tussen parket, politie en fiscus inzake grote fraudezaken? De Una Via-wet die dat ging stroomlijnen, is dit jaar geschorst. Hoe zal men dit dan oplossen?"

Sleurs wil, samen met de regering, werk maken van vereenvoudiging van de fiscale wetgeving om "naleving en controle" te bevorderen. Hoe minder regels, hoe minder fraude. "Alleen is het een utopie om te denken dat je dat gaat kunnen realiseren", meent fiscaal expert Chris Lefebvre (KU Leuven). "Bovendien is het nogal een vreemd signaal nu de excessen van belastingontwijking nationaal en internationaal niet langer aanvaard worden. Carl Devlies (CD&V) en John Crombez hebben goed werk geleverd in de aanpak van fiscale fraude. Nu lijkt men dit toch wat te gaan terugschroeven."

Betalingen in cash

De beleidsnota verwacht ook veel heil van een betere samenwerking tussen de bevoegde inspectiediensten en de kruising van gegevens van verschillende databanken.

"Maar nieuwe maatregelen om grote fraudezaken aan te pakken lees ik nergens", zegt oppositielid Peter Vanvelthoven (sp.a). "Integendeel, men wil het verbod op betalingen met cash in lijn brengen met onze buurlanden. Dat zal neerkomen op een versoepeling, terwijl iedereen weet dat contante betalingen fraude in de hand werken.

"De boodschap van deze nota is: we zullen mild zijn, we zullen begrip hebben. Maar fraude is geen 'subjectief gegeven'. Fraude is en blijft fraude. Als je deze nota naast die van Bart Tommelein (bevoegd voor sociale fraude, FD) legt, kun je niet anders dan concluderen dat de regering sociale fraude toch ernstiger neemt."

Staatssecretaris Sleurs wil voorlopig niet reageren. Dat doet ze pas als de nota volgende week openbaar wordt gemaakt voor de bespreking in de Kamer.

Het verschil tussen 'niet goed snappen', ontwijken en bewust frauderen

Staatssecretaris Elke Sleurs wil overtredingen opdelen in drie categorieën:

1. Overtredingen als gevolg van 'de complexiteit van de wetgeving'

2. Het ontwijken van de belastingen

3. Het bewust naast zich neerleggen van de wet

Sleurs wil die begrippen nu verder gaan invullen en in functie daarvan de boetes aanpassen. Hoe groot de verschillen zijn, zal pas later duidelijk worden, maar ongetwijfeld zal de eerste categorie veel minder bestraft worden dan de derde.