George Bush zweet over Irak

In iets meer dan twee weken is de populariteit van president Bush met 9 procent gedaald. 'Het is de eerste keer dat we hem zien zweten', zei de woordvoerster van de Democratische presidentskandidaat John Edwards, 'de eerste keer dat beschuldigingen een effect hebben.' De herverkiezing van Bush in 2004 lijkt plots niet meer zo'n uitgemaakte zaak. Zelfs Bush' Republikeinse partijgenoten vrezen dat hij het lot van zijn vader zou kunnen ondergaan: twee oorlogen winnen en toch weggestemd worden.

New York

Van onze correspondent

Tom Ronse

Volgens een ABC News-poll is de approval rate van de president in 18 dagen tijd gezakt van 68 naar 59 procent. Dat is nog steeds relatief hoog, maar de snelheid van de daling maakt de Republikeinen nerveus. De beschuldiging dat de president loog om het land te overtuigen van de noodzaak van oorlog domineerde het nieuws in de laatste weken. Er zijn echter nog andere problemen die de ontevredenheid aanwakkeren.

Zonder 11 september en de Irak-oorlog zou Bush nu wellicht een van de onpopulairste presidenten aller tijden zijn. Onder zijn bewind kwamen er meer dan 3 miljoen werklozen bij. De begroting heeft dit jaar een tekort van 455 miljard dollar, veruit het grootste aller tijden. Bush' belastingdaling liet ook van zijn pluimen. De vermindering van de fiscale druk op federaal vlak wordt ruim gecompenseerd door een belastingverhoging in de deelstaten. Die worstelen met hun ergste fiscale crisis in een halve eeuw, wat hen dwingt tot harde sociale bezuinigingen.

De Democraten spitsten zich tot nu toe op de zieke economie en hoopten dat de buitenlandse crisissen zouden overwaaien vóór de verkiezingscampagne. Maar nu realiseren ze zich dat de nasleep van de oorlog hen kan helpen. Alle negen de Democratische kandidaten trokken in de afgelopen dagen hard van leer tegen wat ze het regeringsbedrog noemden. Ze eisen een Congres-onderzoek met openbare hoorzittingen in Watergate-stijl. "Het gaat over meer dan valse beweringen", zei de Democratische éminence grise Ted Kennedy, "het gaat over de hele mislukte Irak-politiek."

Het wordt steeds duidelijker waarom de eerste Bush-regering in 1991 ondanks Saddams nederlaag verkoos Irak niet te bezetten en waarom de naaste medewerkers van Bush senior zijn zoon probeerden te overhalen de invasie op te schorten. Het Pentagon gaf woensdag voor het eerst toe dat er een guerrillaoorlog aan de gang is in Irak. Bijna dagelijks sneuvelen er Amerikanen. Defensieminister Donald Rumsfeld wil nog meer troepen naar Irak sturen. De kosten van de militaire operaties in Irak lopen op tot 4 miljard dollar per maand, het dubbele van wat de regering voorspeld had. Ook de kosten voor de heropbouw zijn hoger dan verwacht.

In die context krijgen de vragen over de onvindbare massavernietigingswapens en de foute beschuldigingen van de regering over Iraks bewapening een grotere weerklank. Hoe hoger de prijs die Amerika betaalt in dollars en levens, hoe meer de vraag rijst of het sop de kool wel waard was en hoe meer kritiek er komt op de argumenten die de Bush-regering gebruikte om de oorlog te rechtvaardigen. Hier en daar duikt het woord 'Weaponsgate' op (naar analogie met het Watergate-schandaal dat president Nixon ten val bracht) en in de Los Angeles Times pleitte columnist Robert Scheer onlangs voor de 'impeachment' van Bush, al is daar voorlopig weinig gevaar voor.

CIA-directeur George Tenet nam alle verantwoordelijkheid op zich voor de beruchte bewering van Bush in zijn State of the Union dat Irak uranium probeerde te kopen in Afrika. Toch eist niemand Tenets ontslag omdat het overduidelijk is dat hij slechts de zondebok van dienst is. De CIA had zich al herhaaldelijk verzet tegen het openbaar maken van die foute informatie. Ook voor de State of the Union tekende ze verzet aan, tot de informatie in de speech werd toegeschreven aan de Britse regering. Die toedracht werd uitgelekt door CIA-personeel dat volgens ingewijden "in opstand" is gekomen tegen het misbruik van de inlichtingendiensten voor politieke doeleinden.

Dinsdag was onderminister van Buitenlandse Zaken John Bolton verplicht zijn getuigenis voor een congrescommissie op te schorten omdat de CIA protesteerde tegen de verklaring die hij wou afleggen. Hij wou beweren dat Syriës ontwikkeling van nucleaire, chemische en biologische wapens zo ver gevorderd is dat ze een bedreiging vormt voor de stabiliteit van de regio, wat volgens de CIA onwaar is. Diezelfde Bolton, een havik die als tegengewicht voor Colin Powell de nummer-tweepositie kreeg in het State Department, beweerde vorig jaar dat Cuba biologische wapens probeert te maken, wat volgens de CIA onzin was. De bron van die bewering was de OSP (Office of Special Plans), een soort schaduw-CIA opgericht door defensieminister Rumsfeld en vice-president Cheney om inlichtingen te verzamelen die de regeringspolitiek ondersteunen.

De regering verschuilt zich achter het argument dat de bewering van Bush "technisch" juist was, aangezien ze toegeschreven werd aan de Britse regering. Dat roept herinneringen op aan Bill Clinton, die beweerde dat hij "technisch" niet had gelogen over Lewinsky - een associatie die Bush liefst vermijdt. Volgens de regering is de hele zaak een detail dat door de media opgeblazen wordt. Tegenstanders repliceren dat dit 'detail' een symptoom is van een breder bedrog. Volgens de Democratische presidentskandidaat Howard Dean roept het de vraag op die tijdens het Watergate-onderzoek werd gesteld: wat wist de president en wanneer wist hij het? Regeringswoordvoerders stellen dat Bush zich van geen kwaad bewust was toen hij de foute informatie verspreidde. Dat lokt nogal wat sceptische reacties uit maar met deze president weet je nooit. Maandag zei hij op een persconferentie: "We gaven Saddam de kans om wapeninspecteurs toe te laten en hij wou hen niet binnen laten." Alsof hij de hele voorgeschiedenis van de oorlog al vergeten was.

Zonder 11 september zou Bush een hoogst onpopulaire president zijn: er kwamen drie miljoen werklozen bij en de begroting vertoont een recorddeficit