België niet klaar voor terugkerende IS-strijders

Dick Schoof, Coördinator Terrorismebestrijding in Nederland, moest in een interview met The New York Times toegeven dat de meeste Europese lidstaten niet klaar zijn voor het einde van het kalifaat. "Als de strijders terugkeren en contact opnemen met geradicaliseerden hier bij ons, dan komt de nationale veiligheid sterk in het gedrang." Ook in De Morgen (16/09) heeft terreurexperte Martha Crenshaw daar al eerder voor gewaarschuwd.

In België zijn, meer dan vier jaar na het vertrek van de eerste Syrië-gangers, verschillende maatregelen genomen, bijvoorbeeld zodat veiligheidsdiensten zich beter kunnen informeren. Zo is het mogelijk gemaakt om onder een vals profiel te infiltreren in jihadistische netwerken op het internet. Volgens criminoloog Brice De Ruyver (UGent) zal de informatiehuishouding cruciaal zijn.

"Stel dat IS op het terrein is verslagen, dan zullen veiligheidsdiensten als eerste ter plekke zijn. Er is daar dan een goudmijn aan informatie. Veel jihadi's zullen eieren voor hun geld kiezen en het land zo snel mogelijk verlaten, maar ook in Europa hebben ze geen perspectief. Zolang we niet weten wat ze hebben uitgespookt, kunnen we ze onmogelijk dat perspectief bieden. Ook al zijn een aantal strijders ongetwijfeld al geruime tijd ontgoocheld in IS, dan nog moet je hen zorgvuldig opvolgen."

Communicatie

Net voor die opvolging gaat België volgens gewezen inlichtingenagent Claude Moniquet niet ver genoeg. "Er moet een wettelijk kader komen dat toelaat om terugkeerders preventief vast te zetten voor de duurtijd van een onderzoek. Dat moet toelaten om te beslissen tot vervolging. Zelfs als er geen specifieke feiten zijn gepleegd, dan nog is er bijna altijd sprake van lidmaatschap van een terroristische organisatie. Nu zeggen verschillende burgemeesters me dat er Syrië-gangers vrij rondlopen in hun gemeente, zonder dat ze ervan op de hoogte zijn gebracht."

Helaas, het is niet omdat Binnenlandse Zaken of Justitie weet heeft van een teruggekeerde, dat ook gemeentelijke of regionale instanties dat automatisch zijn. Deze week nog werd de slechte communicatie tussen beleidsniveaus pijnlijk duidelijk, met het dispuut tussen Vlaams minister van Binnenlands Bestuur Liesbeth Homans (N-VA) en haar federale collega Koen Geens (CD&V) over de gebrekkige toegang tot databanken met informatie over potentiële jihadi's.

"De afstemming tussen federale, Vlaamse en lokale niveaus laat meer dan te wensen over", stelt Hans Bonte (SP.A), burgemeester van Vilvoorde. "Wij zijn verplicht om geradicaliseerden op te volgen, maar als ze terugkeren en worden veroordeeld, blijven we in het ongewisse. Zo weet ik van een aantal Vilvoordenaars die in de cel zitten voor terrorisme, maar ik weet niet wanneer ze penitentiair verlof krijgen. Plots komen we die dan tegen op straat."

Lone wolves

Ondertussen kiest Bonte in zijn gemeente voor een nauwe samenwerking met de moslimgemeenschap. Sinds mei 2014 zou er geen Vilvoordenaar meer zijn vertrokken naar de oorlog in Syrië en Irak. "Maar ik maak me geen illusies, de belangrijkste reden is dat er niet meer wordt gerekruteerd om daar te vechten, maar om hier in Europa toe te slaan, als lone wolf. Die geïsoleerde daders kun je alleen opsporen door voldoende voelsprieten in het veld te hebben en dus je preventie te versterken."

Om die lone wolves aan te pakken, is Claude Moniquet voorstander van een maatregel die het bekijken van jihadistische video's strafbaar maakt. "Vergelijk het met een pedofiel die kinderporno bekijkt. Hij pleegt zelf geen feiten, maar toch beschouwt de rechter hem als medeplichtig. In Frankrijk is er een dergelijk voorstel hangende. Europese lidstaten zouden beter een gezamenlijk front vormen."