Direct naar artikelinhoud

In het rijk van de slapeloosheid

Een gerecycleerde novelle over slapeloosheid van Haruki Murakami uit 1990 vormt een naadloze introductie tot zijn raadselachtige oeuvre. De tekeningen van Kat Menschik maken van het boekje een kleinood.

Pareltje van Haruki Murakami

Vertalingen in 42 landen, een stormloop op elke morzel nieuwe tekst van de Japanse auteur en hoge posities in de bestsellerlijsten. De tijd dat Haruki Murakami slechts bij een klein groepje ingewijden ingang vond, ligt mijlenver achter ons. Deze week verschijnt de Engelse vertaling van zijn 1.600 pagina's tellende, driedelige 1Q84. Boekhandels in Londen en New York zorgen nu al voor speciale openingsuren, alsof de nieuwe Harry Potter in het land is. Het mysterieuze en tegelijk erg toegankelijke universum van Murakami verenigt alle rangen en standen. Intussen graven uitgevers ook volop in de backlist van de auteur en ontdekken ze pareltjes van velerlei glinstering.

Lang voor Annelies Verbeke bij ons haar Slaap! op de wereld losliet, pende Murakami in 1990 al een bescheiden novelle over het fenomeen van insomnia. Dat gebeurde kort nadat hij in Japan Norwegian Wood had gepubliceerd, dat een miljoenensucces werd. Bij ons verscheen 'Slaap' al eerder in de bundel De olifant verdwijnt. Nu is het verhaal gerecycleerd en opgepimpt met tekeningen van Kat Menschik, afkomstig uit een Duitse editie.

Wie echt aan slapeloosheid lijdt, kan deze novelle misschien wijselijk links laten liggen. De "bijna dertigjarige" vrouwelijke ik-verteller is al zeventien dagen onafgebroken wakker. Eerder, tijdens haar studententijd, maakte ze al kennis met het verschijnsel. Maar nu is het anders. "Afgezien van het feit dat ik niet slaap, ben ik volledig normaal. (...) Ik voel geen vermoeidheid. Praktisch gezien is er geen enkel probleem. Ik kan alleen niet slapen." De slapeloosheid nam een aanvang na een weerzinwekkende nachtmerrie, toen een magere, oude man met strakke zwarte kleren water op haar voeten sprenkelde. Ze vertelt over haar gezapige, ietwat ingeperkte leventje, vol rituelen zoals een dagelijkse zwembeurt. Is de slapeloosheid een vlucht daaruit?

Ondanks een eerste vlaag van blinde paniek, aanvaardt ze haar lot van slapeloze, put ze er kracht uit. "Sinds ik niet meer kon slapen, realiseerde ik me hoe eenvoudig de realiteit eigenlijk is. En hoe makkelijk de realiteit naar je hand is te zetten." Nee, het is een prima toestand en haar man (die kan slapen als op bevel) en omgeving merken er zelfs amper iets van. Ze blijft haar taken als echtgenote en moeder vervullen. In haar hoofd is ze "wel honderd jaar en talloze kilometers verwijderd van de werkelijkheid" - Murakami mag tenslotte ook graag grossieren in paradoxen. Ze stort zich tot driemaal toe in de lectuur van Anna Karenina van Lev Tolstoj. Langzaam laat Murakami haar wereld verbrokkelen en ontsporen. Tot ze tijdens een nacht in haar auto rondtoert, "starend naar het duister waar geen slaap is." Murakami laat veel te gissen over in deze afdaling naar een schimmenrijk, maar de atmosfeer - nog aangezet door de aparte, soms lugubere tekeningen van Menschik - geeft dit verhaal een lichtjes beheksende werking.