In de 'smart city' komt u nooit meer te laat

en soort domoticasysteem, maar dan op stadsniveau. Dat is, kort door de bocht, het idee van de smart city. Het idee wordt al enkele jaren opgeworpen, en het kan nog eventjes duren voordat we écht zijn waar de technologiebedrijven naartoe willen.

In steden als Londen, Tel Aviv, Barcelona en Nice zijn er al afzonderlijke initiatieven om een alomvattend informaticasysteem in te bouwen in de stadsinfrastructuur; of pilootprojecten die het leven op één specifiek gebied - mobiliteit, veiligheid, nutsvoorzieningen - efficiënter maken. Maar het idee is dat al die systemen, eens ze werken, ergens in de komende decennia in één alomvattend stadssysteem terecht zullen komen.

Zoals in de Aziatische stadstaat Singapore, waar onder het Smart Nation-programma - dat de lokale overheid in 2014 in gang heeft gezet - een enorme batterij camera's en sensoren wordt ingebouwd, die alles registreren wat er gebeurt en beweegt in de stad. De netheid van publieke plaatsen, samenscholingen in een bepaalde wijk of straat, het verkeer: zo goed als alles wordt opgeslagen in een centraal systeem, dat die data vervolgens teruggeeft aan de overheid en de inwoners. En dat kan een enorme vooruitgang betekenen voor een aantal activiteiten die dagelijks in de stad plaatsvinden.

1. Wonen

In een slimme stad weet de nutsinfrastructuur bijvoorbeeld constant in welke zones er een hoge vraag is naar de levering van elektriciteit, water en andere voorzieningen, de levering daarop kan worden afgestemd: een enorm potentieel voordeel voor de inwoners. In het Duitse Mannheim, waar zo'n systeem werd geïnstalleerd, kunnen burgers op hun smart boxes zien of er een hoge of lage vraag is in hun buurt, en daarop het verbruik van hun wasmachine afstemmen. In Eindhoven en Los Angeles test Philips een systeem van 'slimme lantaarnpalen' uit, die bijvoorbeeld automatisch extra verlichting geven op een plaats waar een ongeval gebeurd is.

En in de Ierse hoofdstad Dublin werkt de Amerikaanse chipfabrikant Intel aan een systeem waarmee inwoners via een app op hun smartphone vandalisme in hun buurt kunnen melden. Het systeem zet, op basis van de doorgestuurde foto en de locatiegegevens, automatisch een reparatieploeg in gang, en meteen is er ook aangifte gedaan bij de politie. "Systemen die nu los van elkaar staan, en ieder afzonderlijk in gang moeten worden gezet, zijn veel efficiënter wanneer ze samenwerken met elkaar", zegt Martin Curley, directeur bij het Europese onderzoekslabo van Intel in Dublin.

2. Pendelen

Al die 'slimme' dingen zijn mogelijk dankzij twee recente evoluties: het feit dat iedereen met zijn smartphone een persoonlijk informatiescherm bij zich draagt, en de cloud - het publieke internet dat ons allemaal, thuis en op verplaatsing, met elkaar verbindt. "Mensen die leven in de stad, of die er doorheen wandelen, kunnen à la minute informatie ontvangen", zegt Friedl Maertens, verantwoordelijk voor het smart cities-onderzoek in de Brusselse vestiging van het Amerikaanse technologiebedrijf IBM. "Of het nu een smartphone is, een toekomstige slimme bril, of iets anders: men heeft een persoonlijk scherm bij zich. Dat is het vertrekpunt dat we nodig hadden."

In een stad als Brussel is er dagelijks een in- en uitstroom van duizenden mensen die naar de stad pendelen voor hun werk. Doorheen de dag zijn er ook veel professionele verplaatsingen. Dankzij hun smartphone kunnen die zien wat de vertrektijden van trein, tram of bus zijn, of hoe dichtgeslibd het autoverkeer is om uit te maken of het al dan niet zin heeft een taxi te nemen naar hun lunchafspraak.

Dat bestaat al, maar het idee van de slimme stad is dat al die informatie constant wordt gegeven, op basis van eveneens constant veranderende variabelen, die door het systeem met elkaar in afweging worden gebracht. "Een slim mobiliteitssysteem binnen de stad brengt niet alleen in kaart wat er momenteel gebeurt, maar anticipeert ook op het gedrag van pendelaars, zodat de openbare vervoersmaatschappijen ook hun capaciteit daaraan kunnen aanpassen", zegt Maertens. "Alles kan enorm snel worden bijgestuurd."

3. Bezoeken

Ook voor de toerist, de dagjesmens of de terrasjesganger kan zo'n slimme stad enorm handig zijn. Min of meer omwille van een aantal zonet genoemde redenen, maar ook omdat hij bijvoorbeeld beter in staat is om een gepersonaliseerd stadsbezoek te plannen. Een stadsgids reserveren, bijvoorbeeld, die desgewenst zelfs rekening kan houden met de culturele bagage van de bezoeker - die een snelle vragenlijst invult op een app.

Ook zijn er smart city-toepassingen in de maak waarmee het eeuwige probleem van het vinden van vrije parkeerplaatsen wordt opgelost. Orange Business Services, een afdeling van de Franse telecomgroep, werkt aan een systeem waarmee op ieder moment de parkeerdrukte in een stad kan worden opgemeten via de beelden van straatcamera's. Die informatie kan dan meteen worden gedeeld naar de smartphones of slimme boordsystemen van automobilisten die de stad inrijden. "Er zijn 1,3 miljoen openbare parkeerplaatsen in heel Frankrijk", zegt Nathalie Leboucher, directeur smart city-strategie bij Orange Business Services. "Als we die voortdurend in beeld kunnen krijgen, heffen we al heel wat chaos op."

4. De gevaren

Maar opgelet: er kan ook nog een vierde partij in het spel zijn, die op een heel andere manier plezier heeft van de slimme stad. Iemand die gniffelend achter een computerscherm zit. Het zou iemand van de tientallen bedrijven kunnen zijn, die - zij, en niet de overheden zelf - het hele idee van de smart city in ons collectieve hoofd proberen te praten. Bedrijven doen dat niet uit goedheid, maar om er winst mee te maken.

Die winst komt ongetwijfeld uit het bouwen van de infrastructuur, maar met een systeem dat constant weet waar inwoners, bezoekers en pendelaars uithangen, welke websites ze bezoeken en hoe lang ze onder de douche staan, verzamelen ze ook een enorme hoeveelheid gegevens. En data zijn geld, wanneer ze bijvoorbeeld kunnen worden verpatst voor marketingdoeleinden.

En wat als hackers zich de toegang tot dat systeem - of een deel ervan - verschaffen? "Partijen in informaticabeveiliging, overheden en nationale veiligheidsdiensten kunnen hier niet snel genoeg een dialoog over hebben", opperde Brian Stanford, rechtenprofessor aan de Amerikaanse Stanford-universiteit, onlangs in een paper over het onderwerp. Ook in Singapore zitten ze wat dat betreft met een ei: "De grote olifant in de porseleinkast is de bescherming van de privacy en de daaraan gekoppelde veiligheid", zegt Vivian Balakrishnan, Singapores minister van Buitenlandse Zaken, in de Amerikaanse krant The Wall Street Journal.