VN: 'Kans dat kiesmateriaal nog tijdig arriveert is nul'

De oppositie liet voordien al weten dat van uitstel geen sprake kan zijn en dreigt ermee haar aanhang in dat geval op straat te roepen.

Dat de organisatie van de Congolese verkiezingen een enorme opdracht zou worden, was al van in het begin duidelijk. In een land dat 77 maal groter is dan België en amper over wegen beschikt, moeten miljoenen kieslijsten en bijna 200.000 stembussen over 26.000 bureaus verspreid worden. Terwijl de presidentsverkiezingen met elf kandidaten nog redelijk overzichtelijk zijn, komen voor de parlementsverkiezingen 18.500 kandidaten op. Dat maakt dat de stembulletins er uit zien als heuse catalogi.

Het verkiezingsmateriaal werd de jongste dagen met vertraging vanuit China en Zuid-Afrika naar Kinshasa overgevlogen. Ook de kiezersregistratie verliep moeizaam en ging volgens de oppositie gepaard met gesjoemel. Maar de jongste dagen is er niet enkel sprake van een moeizame voorbereiding, maar steeds meer van een "onvermijdelijk uitstel" van de verkiezingen. VN-bronnen, diplomaten en Congo-experts vrezen dat de parlementsverkiezingen in geen geval op maandag 28 november kunnen doorgaan en voor onbepaalde tijd zullen worden uitgesteld.

Voor de presidentsverkiezingen circuleert momenteel nog een reddingsscenario: de nationale kiescommissie (CENI) zou hoe dan ook maandag aanvatten met de stemverrichtingen en die enkele dagen laten doorlopen. Een derde scenario is dat de kiescommissie zowel voor het parlement als het presidentschap koste wat kost wil doorgaan met de stembusgang waardoor honderdduizenden kiesgerechtigden niet zullen kunnen stemmen.

De VN-vredesmacht in Congo probeert al het kiesmateriaal met transportvliegtuigen, tientallen helikopters en vrachtwagens nog tijdig naar alle uithoeken van het land te brengen. Maar dat lijkt niet te lukken. Dat blijkt onder meer uit de correspondentie tussen VN-verantwoordelijken in Kinshasa en hun collega's in New York. Die mails, die deze krant kon inkijken, laten weinig twijfel bestaan over het uitstel. "De VN is verondersteld om aan de 210 (electorale) distributiecentra te leveren. Er werden hiervoor dertig extra air assets (helikopters en/of vliegtuigen kov) gemobiliseerd. Gezien de omstandigheden is dat aantal nog verhoogd, maar de mogelijkheid dat het (kies)materiaal op tijd in de 64.000 kiesbureaus arriveert, is 0."

Ook de gerespecteerde Congokenner Jason Stearns schrijft op zijn website Congo Siasa dat de kans op een last minute uitstel groot is. "Het wordt extreem moeilijk om al het noodzakelijke materiaal op tijd ter plaatse te krijgen." Een andere Congokenner, die gezien de gevoeligheid van dit nieuws nog niet on the record wil spreken: "Op dit moment gelooft niemand nog dat het mogelijk is om de verkiezingen tijdig te doen plaatsvinden. De parlementsverkiezingen zijn sowieso niet meer te organiseren en dreigen voor onbepaalde tijd vertraging op te lopen."

De Congolese verkiezingscommissie blijft momenteel nog bij hoog en bij laag beweren dat al het materiaal tijdig ter plaatse zal geraken. Naar verluidt zouden de Ceni-verantwoordelijken tot vrijdag of zaterdag willen wachten om het nieuws over het uitstel wereldkundig te maken. Dit om duidelijk te maken dat zij tot het allerlaatste moment hebben geprobeerd om de verkiezingen te doen plaatsvinden.

Uitstel is voor de oppositie onaanvaardbaar. Ook het loskoppelen van de parlementaire- en presidentsverkiezingen is volgens de tegenstanders van zittend president Joseph Kabila illegaal. Vooral Etienne Tshisekedi liet al verstaan dat Kabila zich in het geval van een uitstel niet meer als de legitieme president van Congo kan beschouwen. De oppositieleider riep zijn aanhang al op om in dat geval op straat te komen en de zittende macht uit te dagen.

Gezien het feit dat de jongste dagen en weken al verkiezingsgeweld uitbrak, is de kans op nog meer onlusten en confrontaties tussen betogers en het leger groot.