Paul De Grauwe

Vorige week werd een vrouw in Newcastle geïnterviewd over haar kiesintenties. Ze ging voor 'Leave' stemmen, zei ze. De journalist vroeg haar waarom, waarop ze met een onschuldige glimlach antwoordde dat ze het niet wist.

Het interview staat symbool voor de verkiezingscampagne die vandaag door Groot-Brittannië raast. Grote delen van de kiezers weten gewoon niet waarvoor ze stemmen, tenzij in de meest vage en emotionele wijze. Het lijkt er meer en meer op dat politici van het Leave- en het Remain-kamp alles in het werk stellen om het kiezerspubliek te desinformeren.

Die desinformatie neemt vele vormen aan. Extravagante beweringen over de kosten en baten van een stem voor of tegen de Europese Unie. Volgens het Remain-kamp zullen de Britten bij een uittrede een vreselijke economische toekomst tegemoetgaan met een catastrofale daling van het inkomen en stijging van de werkloosheid.

Voor het Leave-kamp, dat onder impuls van Farage, meer en meer de racistische kant opgaat, zal een ja-stem voor de EU leiden tot een invasie van 80 miljoen Turken in Groot-Brittannië. Hij is zelfs zover gegaan een zelfde visuele techniek te gebruiken als de nazi's in de jaren 30 die waarschuwden voor de horde aan vreemdelingen die zaten te dringen aan de grenzen van Duitsland. Volgens het Leave-kamp volstaat het de EU te verlaten om de horde aan vreemdelingen tegen te houden en zo een hemelse toekomst voor de Britten te garanderen.

De verkiezingscampagne heeft de grenzen verlegd, zoals Trump dat ook heeft gedaan in de VS. Die grensverlegging is vooral het werk van het Leave-kamp. Twee grenzen in feite. Er is ten eerste het complot van de leugen. Britse politici kunnen ongestraft feitelijk onjuiste dingen vertellen en zelfs liegen zonder daarop afgerekend te worden. Ze kunnen dat omdat de media dramatisch falen. De populaire media, gegrepen door een hysterische haat voor Europa, zijn de laatsten om de leugens van het Leave-kamp te ontmaskeren en produceren er zelf een hele resem. De BBC die haar rol van strikte neutraliteit op de letter volgt heeft elke ambitie opgegeven om feitelijke onjuistheden en leugens te ontmaskeren. Alleen enkele elitaire bladen (Financial Times, The Guardian, The Economist) doen dat wel, maar worden weggehoond.

Er is ten tweede een complot tegen elk verstandelijk en deskundig betoog. Er is een grote consensus van deskundigen dat de economische kosten van een exit uit de EU groter zullen zijn dan de baten. Door het Remain-kamp wordt dat uitvergroot tot in het belachelijke. Door het Leave-kamp wordt dat weggelachen omdat deskundigheid een teken is van lidmaatschap tot de elite, en dus verdacht. Het resultaat is dat de kiezers wordt gevraagd om hun verstand uit te schakelen. En die doen dat dan zoals de dame in Newcastle.

In plaats van het verstand krijgen we emoties. Emoties over nationale identiteit, over nostalgie naar een groots verleden; emoties gebaseerd op een fictionele wereld die al lang niet meer bestaat. Emoties ten slotte die getriggerd worden door trivialiteiten zoals de kleur van het haar van Boris Johnson.

Al die emoties doen een mens die gelooft in de kracht van de democratie zijn haren uittrekken in wanhoop.