Never Mind the Bollocks, Here's ...

Het best bewaarde geheim van Brussel wordt bij deze dan toch onthuld: de obscene, moederschokkende Britse punkband The Sex Pistols heeft Europees Commissaris Olli Rehn - Mister 3 percent, de man van de ijzeren eurodiscipline - de politiek in geduwd. "Johnny Rotten bracht me naar Brussel."

Rehn straalt bij deze ontboezeming. En als hij lacht, moet je onvermijdelijk meelachen, zo aanstekelijk is het. Niets herinnert dan aan de traag sprekende, uhuh-hakkelende Fin die met stip het meest verafschuwde gezicht van Europa in 2010, 2011, 2012 en 2013 werd. In klein gezelschap is Olli echt beter.

Maar eerst even terug naar Johnny Rotten, de graatmagere Pistolszanger met zijn manische varkensoogjes, die Europa heeft opgezadeld met Rehn. Het is 1977, de 15-jarige Olli zit op school. Finland is weliswaar een democratie maar de druk en invloed vanuit buurman Sovjet-Unie zijn groot. Het koor van het Rode Leger toert door Finland, ter ere van de zestigste verjaardag van de Oktoberrevolutie. "Een nogal omstreden toernee", zegt Rehn.

In datzelfde jaar mogen The Sex Pistols Finland niet in. Onder druk van Finse jeugdorganisaties, die protesteren tegen het vulgaire gedrag van de Britse punkers, die net hun - inmiddels klassieke - album Never Mind the Bollocks, Here's the Sex Pistols hebben uitgebracht, maakt de minister van Cultuur het de band onmogelijk naar Finland te komen.

Schandalig, vond Rehn. "Dat ik wel mocht luisteren naar het bewierookte Sovjetkoor maar niet naar Johnny Rottens 'God save the Queen'. Belachelijk! Het gaf mij het laatste duwtje om liberaal te worden en de politiek in te gaan.'

Praten met Rehn (51) is praten over voetbal - hij speelt met rugnummer 14 (Johan Cruijff) in het Brusselse team Finland United - en over muziek. Een beetje klassiek, iets meer jazz (Miles Davis) maar bovenal: rock-'n-roll! Moeiteloos schudt hij songtitels, albums en releasedata uit zijn mouw. Vol vuur en met Arctische humor.

Over Graham Parker bijvoorbeeld, een van zijn muzikale helden. "Squeezing Out Sparks was zijn allerbeste album. Dat was in 1979. Sindsdien brengt hij elke vijf jaar een nieuwe cd uit. Ik blijf hopen op een comeback."

Neil Young is een andere singer-songwriter die hem in vervoering brengt. Gevraagd naar het Youngnummer dat het best de eurocrisis vangt, geeft Rehn er onmiddellijk twee: "'Like a Hurricane', over het verwoestende effect van de crisis. En 'After the Goldrush', na de bubbel. Dat lijkt me heel toepasselijk."

"Hey, hey, my, my", neuriet Rehn verder. "Rock and roll can never die."

De liberale inslag die The Sex Pistols bij u wakker schreeuwde, heeft u tot de meest gehate man van Europa gemaakt. Burgers zien u als de slager van Brussel, de man met de bezuinigingsbijl. Hoe gaat u daarmee om?

(Lachend) "Ik geef mijn woordvoerder de schuld. Ik zeg hem dat hij zijn werk niet goed doet. Serieus: een van mijn handicaps als politicus is dat ik me niet veel aantrek van wat anderen over me zeggen. Ik geloof in mezelf. Natuurlijk voel ik de boosheid van de burgers en de spanningen in de EU-landen. Ik ben me zeer bewust van de ontberingen in veel lidstaten, vooral in het zuiden. De vaak harde kritiek heeft zeker krassen op mijn ziel gemaakt, nieuwe wonden geslagen. Maar ik heb een goed geweten: ik heb gedaan wat goed is voor de burger, wat het beste is om de economie in Europa te herstellen."

Welke oude wonden zaten daar al?

(Stilte) "Wel, mijn zus stierf toen ze 21 jaar was, ik was 25. Een auto-ongeluk. Daar kom je niet makkelijk overheen. Maar dat lijkt me niet iets voor dit interview."

Plaatst zo'n ingrijpende gebeurtenis kritiek op je werk in een ander perspectief?

"Zware tijden maken kritiek lichter. Het is makkelijker te verdragen. Ik heb in Finland een diepe recessie aan den lijve meegemaakt. Dan begrijp je de gevoelens van woede, boosheid en frustratie. Maar er moet wel een oplossing worden gevonden."

De Amerikaanse Nobelprijswinnaar en econoom Paul Krugman vergeleek uw ideeën om de crisis op te lossen met kakkerlakken: hoe je ze ook probeert te vernietigen, ze kruipen steeds weer uit het afvoerputje naar boven. Hoe verwerkt u dit soort bijna persoonlijke aanvallen?

"Krugman heeft zich kennelijk omgeschoold tot zoöloog. Ik geloof niet dat het zijn geloofwaardigheid ten goede is gekomen. Ik ben gewend aan kritiek, maar dit soort taal lost niets op. Het is anti-intellectueel en zaait haat. Dat is gevaarlijk."

Bent u als gevolg van Krugmans uitspraken bedreigd?

"Daar ga ik liever niet op in."

De voormalige Belgische minister Magnette ontkende uit pure ergernis uw bestaan. "Wie is Olli?" riep hij, nadat u het begrotingsbeleid op de korrel nam. Uw partijgenoot Guy Verhofstadt houdt u medeverantwoordelijk voor de economische winter waarin 26 miljoen werklozen verkommeren. Houdt dat u wakker?

"Magnette is nu burgemeester van Charleroi. Ik heb een paar keer voetbal met hem gekeken. Een leuke man met klassiek marxistische standpunten, dat geeft altijd een interessant debat. En de aanval van Verhofstadt: de crisis is veroorzaakt in de eerste tien jaar van deze eeuw. Niet door de Commissie, maar door nationale regeringen. Ik ruim nu de rotzooi op. Niks nucleaire winter, wel moeilijke tijden. Maar als we deze koers aanhouden komen we er wel."

Ooit twijfel gehad over de 'Rehnsiaanse' aanpak van bezuinigen en hervormen? Er is bijna geen tripleA-euroland meer over.

"Scepsis is een mensenrecht in Europa. Je moet elke dag je werk tegen het licht houden. Wat Amerikaanse columnisten en economen als Krugman niet willen zien, is dat Europees beleid fundamenteel anders wordt gemaakt.

"De VS zijn met hun federale structuur als een vliegdekschip. Er is één roer, redelijk effectief als je de koers moet bepalen. De eurozone is een konvooi van zeventien fregatten. Die moeten eerst onderling bepalen waar ze naartoe varen, dat vervolgens ook allemaal doen en dan - niet onbelangrijk - de buitenwereld daarover informeren: 'Hallo, luitjes aan wal, we gaan echt ergens heen, de juiste plek!'

Daarom ben ik gepromoveerd op politieke economie, om Europa te begrijpen. De VS hadden een sneller en effectiever antwoord op de crisis, uit economisch oogpunt is hun beleid het beste. De Europese aanpak is helaas de op een na beste. Politieke haalbaarheid in Europa leidt tot voortmodderen. Dat verdient geen schoonheidsprijs maar we moeten er het ermee doen. Gelukkig hebben we onder de druk van de crisis de architectuur van de EU inmiddels grondig verbeterd met economisch bestuur, noodfondsen en Europees banktoezicht."

Dus geen twijfel over de aanpak?

"Ik heb afgelopen jaren heel vaak getwijfeld over de vraag of we in staat zouden zijn de financiële markten te kalmeren. Maar ik geloofde steeds dat de regeringsleiders alles zouden doen wat nodig was om de euro te redden. Een zeer kritiek moment was begin mei 2010. Griekenland had net 110 miljard euro kunnen lenen van de eurolanden om niet ten onder te gaan. Dat kalmeerde de markten precies één dag, dinsdag was alle paniek weer terug. In het weekend erop hebben de eurolanden in allerijl en onder immense druk het eerste noodfonds opgericht: 750 miljard euro. Dat leek heel wat. Op papier wel te verstaan, want de lidstaten weigerden het bedrag met voldoende garanties te ondersteunen. Dat heeft de geloofwaardigheid van ons crisismanagement ondermijnd. Als we toen met een echte big bazooka waren gekomen, hadden we de euro eerder in rustiger vaarwater kunnen brengen. Nu kwam die geloofwaardige firewall er pas in 2012 met extra garanties van de lidstaten en hulp van de ECB."

Het economische herstel had dus twee jaar eerder kunnen inzetten?

"Ja, als de politieke wil er was geweest. Maar dat was in 2010 niet het geval. Dat was niet alleen de schuld van Duitsland, het was een collectief falen."

Ziedaar uw konvooi.

"We hebben één kapitein nodig met een sterk mandaat om te sturen."

Is dat nu geregeld?

"We hebben het economische bestuur van de eurozone behoorlijk versterkt."

Wie is de kapitein?

"Dat zijn de lidstaten, in de Eurogroep Jeroen Dijsselbloem. Ik ben de stuurman. Als klein jongetje was ik zeeverkenner. We hebben veel meren in Finland, dus ik ben niet onervaren."

Alle lidstaten als kapitein, dat lijkt op het Belgisch elftal met 11 miljoen bondscoaches.

"In de Eurogroep is Jeroen de kapitein. Ik respecteer zijn bevelen. Natuurlijk kom ik zelf met voorstellen maar als een besluit genomen is, voer ik het beleid loyaal uit. Ik ben een teamspeler."

Nooit de behoefte gehad met uw portefeuille te zwaaien?

"Soms moet je genoegen nemen met de schaduw van een akkoord. Dat gewraakte meiweekend, die zondag, lag er na middernacht nog steeds geen oplossing op tafel. Nog een paar uur en de financiële markten zouden in totale paniek openen. De Duitse minister van Financiën Schäuble lag in het ziekenhuis, de vergadering van zijn collega's in Brussel was een grote puinhoop. Op dat moment heb ik een paar van mijn experts bij elkaar geroepen, onder wie Maarten Verwey, toen ambtenaar bij het Nederlandse ministerie van Financiën, hij leidde een eurowerkgroep over crisisbeleid. Ik zei: 'We moeten met iets komen!' Maarten mompelde iets over een speciaal noodfonds, dat was op ambtelijk niveau technisch besproken. Hij legde het me uit en ik vroeg hem, zoals ik heel vaak tijdens de crisis heb gevraagd: 'Kunnen de Duitsers hiermee leven?' Maarten ging weg, kwam tien minuten later terug en riep: 'Het is oké voor de Duitsers.' Tegen de ochtend was het noodfonds geboren, net voor de markten in Europa opengingen."

Dus een Nederlandse ambtenaar redde de euro.

"Dat deed hij zeker."

Rehn bestelt meer koffie. Finnen zijn de grootste koffiedrinkers van de wereld, verklaart hij. "Die reputatie moet ik in Brussel hoog houden." Hij glimlacht vriendelijk bij de vraag of hij - iemand die nooit minister van Financiën of Economische Zaken is geweest - wel de geschikte persoon is om de EU uit de grootste crisis in haar geschiedenis te leiden. "Gebrek aan zelfvertrouwen is niet een van mijn sterkste eigenschappen."

Een crisismaagd was hij evenmin, benadrukt Rehn. Begin jaren negentig was hij economisch adviseur van de Finse premier op het dieptepunt van de crisis aldaar. "Het eerste wat we toen elke ochtend deden was op teletekst kijken hoe diep de beurskoersen nu weer gekelderd waren, hoeveel de Finse markka was gedaald en de rente voor de staat om te lenen gestegen. Die lag boven de 20 procent! Vervolgens belden we naar het ministerie van Financiën om te vragen of er nog geld over was."

Nimmer gedacht: deed ik maar weer Uitbreiding, de portefeuille die u eerder als Commissaris had?

"Zo steek ik niet in elkaar. Als ik een taak zie, voer ik hem uit."

Is het ook niet prettig om aan de touwtjes te trekken, om nationale begrotingen van commentaar te voorzien?

"Ik voel het als een grote verantwoordelijkheid, het maakt me nederig."

Nederigheid is geen dominante karaktertrek onder politici.

"Weet u wat Churchill over zijn opvolger Attlee zei in 1945? 'Het is een bescheiden man en hij heeft veel redenen om dat te zijn.' Haha, ik weet dus dat ik op mijn woorden moet passen als ik zeg dat ik nederig of bescheiden ben. Ik voel het beoordelen van de nationale begrotingen alsof ik examen moet doen. Al die ministers van Financiën kennen hun cijfers door en door. Ik mag geen fouten maken, dan is mijn geloofwaardigheid weg."

Ze noemen u een 'valse trage'. U komt over als een schildpad maar ondertussen bulldozert u door. Antwoordt u Magnette nu eens: wie is Olli?

"De Britse filosoof Isaiah Berlin onderscheidde twee types mensen: egels en vossen. Egels werken hun leven lang aan één groot doel, vossen springen overal bovenop. Ik ben absoluut een egel en mijn doel is een beter Europa. Het is tegenwoordig bijna een scheldwoord, ik weet het, maar ik ben een overtuigd Europeaan."

Wie is Olli?

1962 Geboren op 31 maart in Mikkeli, Finland

1989 Doctoraal Politicologie, Universiteit Helsinki

1992-1993 Economisch adviseur premier Finland

1995-1996 Lid Europees Parlement

1996 Promoveert op Politieke Economie, Universiteit van Oxford

1998-2002 Kabinetschef voor Finse Europees Commissaris Liikanen

2004-2010 Europees Commissaris voor Uitbreiding

2010-heden Europees Commissaris voor Economische en Monetaire Zaken

Rehn is getrouwd en heeft een dochter. Hij wil voorzitter worden van de nieuwe Europese Commissie.