'Moh? Hebrukt 'em wosandjes?' *
Een washandje, nu nog? In de Canvas-reeks Bevergem werd met stomme verbazing gereageerd op het feit dat sommige mensen zich vandaag nog steeds wassen met een washandje. Hoe gaat het eigenlijk met dat stukje aan elkaar genaaid stof, waarmee we ons een klein beetje onderscheiden van de rest van de wereld?
"Moh? Hebrukt 'em wosandjes?" Die prangende vraag werd meermaals gesteld in de laatste aflevering van Bevergem, de succesvolle reeks op Canvas. Die opmerking ging gepaard met opgetrokken wenkbrauwen, alsof het absurd is dat er anno 2015 nog steeds mensen zijn die elke wasbeurt een aan elkaar genaaid stuk stof vol zeep smeren. De discussie over de zin en onzin van het washandje werd vandaag op tal van plaatsen voortgezet, ook op Twitter.
Dat net het washandje, waslapje of lavetteke hier zo resoneert, is op zich niet zo gek. België is samen met Nederland zowat het enige land ter wereld waar het attribuut is ingeburgerd. Dat bevestigt Geert Devolder van De Witte Lietaer, een West-Vlaamse producent van huishoudlinnen. "Wij leveren onze producten in heel Europa en aan het Midden-Oosten. Maar het gebruik van washandjes is typisch iets van hier, misschien ook een beetje in Frankrijk."
De rest van de wereld wast zich veelal met sponzen of wasdoekjes, kleine handdoekjes van ongeveer 30 op 30 centimeter. "In buitenlandse hotelkamers zul je ook nooit washandjes vinden. Soms leveren we ook aan spa's in het Midden-Oosten, maar dat is het zowat."
Die lokale gehechtheid verklaart mogelijk ook waarom de sketch van Vaneigens, de uitsmijter van Man bijt hond, over het washandje - "dat rood washandje, da's voor de poep, he" - vandaag nog steeds een van de meest gekende is uit de reeks.
Hoe banaal ook, het washandje is omgeven met een waas van mysterie. Niemand die lijkt te weten waarom het er nooit in geslaagd is de wereld te veroveren. Evenmin is duidelijk waarom in de lage landen de voorkeur uitgaat naar dit type wasdoek en hoever de geschiedenis van het washandje teruggaat.
"Het bestaat toch al zeker tachtig jaar", denkt Devolder. De allereerste sporen gaan alvast terug tot in de 15de eeuw. De Franse arts en schrijver François Rabelais publiceerde toen een tractaat over het belang van sport. In die tijd was persoonlijke hygiëne allerminst een prioriteit, maar Rabelais benadrukte dat het erg belangrijk was om het lichaam te reinigen na de inspanning, met een vochtige doek.
Er bestaan sterke vermoedens dat het een Nederlandse uitvinding betreft, maar harde bewijzen daarvoor ontbreken. "In Nederlandse hotels vind je toch vaak een washandje", vertelt Sicco Wittemans. De woordvoerder van de VUB heeft Nederlandse roots, en heeft al vastgesteld dat het gebruik van een washandje bij onze noorderburen nog meer is ingeburgerd. "Ik kom uit het noorden van Nederland, en daar gebruikt echt iedereen het. Hier voel ik me toch eerder de uitzondering. In België ben ik er toch al mee uitgelachen, bijvoorbeeld omdat ik er eentje meehad op een weekendje Ardennen met Belgische vrienden."
Is het washandje dan stilaan een relikwie, een ouderwetse hulpmiddel dat we associëren met de badkamer van onze oma's? Wetenschappelijk onderzoek lijkt niet meteen voorhanden. Een allerminst representatieve rondvraag op deze redactie doet alvast vermoeden dat de liefhebbers niet moeten onderdoen voor zij die de blote hand verkiezen. Daarbij valt wel op dat het washandje zeer populair is bij jonge ouders. Ook op internetfora wordt duchtig gediscussieerd over het dilemma.
'Nog steeds vast element'
Hoe het ook zij, de verkopers van washandjes melden dat ze er nog steeds alle vertrouwen in hebben. "Het washandje is nog steeds een vast element in alle badstofcollecties", zegt Devolder. "Dat bewijst dat de vraag er nog steeds is. Soms bellen winkels zelfs om nog washandjes na te bestellen." Hij is dan ook erg verbaasd, zegt hij, dat in Bevergem de suggestie wordt gewekt dat niemand nog een washandje gebruikt. Devolder moet wel toegeven dat zijn producten eerder een welgesteld en dus ouder publiek aantrekken.
Ook IKEA, wiens clienteel jonger is, gelooft rotsvast in het washandje. "In Zweden kennen ze dat niet, dus wij hebben lange tijd geen washandjes verkocht. De vraag was er wel, dus we hebben wat aangedrongen", zegt de Belgische persverantwoordelijke Sabrina Requejo.
Uiteindelijk kregen België en Nederland twee types washandjes, onlangs is het assortiment uitgebreid waardoor alle handdoeken een bijpassend washandje kregen. En dat blijkt aan te slaan. "We kunnen geen cijfers geven, maar sindsdien is onze handdoekenverkoop flink gestegen. Blijkbaar vinden onze klanten het belangrijk dat handdoeken en washandjes bij elkaar passen."