'Niemand wil zich voorzijn kind schamen'

iet zomaar niezen. Het antwoord van Fabiënne (11) op de vraag wat 'goede manieren' zijn, is op zich verrassend. Maar etiquettecoach Gudrun Nopper-Weichselgartner is tevreden. "Heel goed. En wat doe je dan, in het geval je toch moet niezen in gezelschap?"

Fabiënne grijpt naar haar neus en draait discreet weg, tot alleen nog haar met zilveren pailletten bedekte rug zichtbaar is. "Pardon", zegt ze met de zelfbewuste discretie van een dame in de dop. "En jullie?" Noppers gezicht verraadt een strikvraag. "Gezondheid!", roept de rest van de kinderen in koor.

Nopper schudt uitbundig haar hoofd, de grote blauwe edelsteen om haar nek schudt mee. "Nee, dat zeggen we niet. Wij zeggen niets." Nopper legt uit dan niezen onaangenaam is voor degene die niest, en dat het dus beleefder is als het gezelschap het negeert. "Tact kent de waarheid, maar noemt haar niet", citeert Nopper de man wiens naam in Duitsland een synoniem is geworden voor goede manieren: Knigge. Om precies te zijn, Adolph Franz Friedrich Ludwig Freiherr Knigge uit Hannover, die in 1788 het boek met de niet onbescheiden titel Over de omgang met mensen schreef.

Persoonlijke optimalisatie

Knigge is in Duitsland in de mode. Businessknigge, knigge voor thuis, datingknigge, congresknigge, restaurantknigge, een opfriscursus knigge voor aan tafel en, natuurlijk, knigge voor sociale media; online vind je een schier eindeloos cursusaanbod in alle uithoeken van Duitsland. Maar het zijn de cursussen kinderknigge die het hardst groeien. Nopper, die al zes jaar kniggetrainer, heeft de cursussen en de websites uit de grond zien schieten. Inmiddels leidt ze ook andere kniggetrainers op.

Waarom kinderknigge zo in opmars is? "Heel eenvoudig", zegt Nopper. "Ouders hebben steeds minder tijd voor hun kinderen." Vroeger was de gezamenlijke middagmaaltijd volgens Nopper het moment dat ouders hun kinderen opvoedden. Nu zitten kinderen de hele dag op school. "Vaak melden ze hun kinderen aan na een desastreus verlopen restaurantbezoek", zegt ook kniggetrainster Gravin Sophie Von Seydlitz. "Niemand wil zich voor zijn kind hoeven schamen."

De vijf cursisten in Bad Sachsa gedragen zich overigens engelachtig, drie hele uren lang. Zelfs de kleine Marlene (5), die het eerste uur zachtjes angstige tranen met tuiten huilt op haar gouden trui, eet uiteindelijk zonder te morsen artisjok - en oogst daarbij een aai over haar bol.

Alleen Robin gedraagt zich een beetje zoals je verwacht van een jongen van die leeftijd die op zaterdagochtend door zijn ouders naar een etiquettecursus is gestuurd. Hij draait op zijn stoel en trommelt met zijn vingers op de muur. Maar vanaf het moment dat het dienblad met kinder-sekt binnen wordt gedragen, is ook hij een en al enthousiasme. Jennifer (8) mag kelner spelen. "Van rechts moet ik komen hè?" Nopper knikt. "Geen ellebogen, Robin, we zijn hier niet op een volksfeest. En denk erom, niet in een keer je glas leegdrinken."

Maar een cursus kinderknigge gaat om meer dan tafelmanieren en oude tradities. "Jullie hebben hier zelf het meeste belang bij", zegt Nopper terwijl ze een stralende glimlach op haar rood gestifte lippen tovert. De kinderen knikken ijverig. Meteen aan het begin van de cursus heeft Nopper uitgelegd dat je met goede manieren sneller aanvoerder van je voetbalteam wordt, of klassenvertegenwoordiger. "Het kan zelfs van voordeel zijn in de liefde", zei ze, waarop Jennifer een hardgrondig "iew!" uitstootte.

Weten hoe het hoort om er in het leven je voordeel mee te doen. Zo, onverbloemd, staat het ook op de website waar Nopper: "Wie de regels kent, wordt als kind al makkelijker geaccepteerd." En zo past Knigge naadloos in de Duitse samenleving van nu. Enerzijds omdat in die samenleving nog steeds veel waarde wordt gehecht aan het kennen en volgen van regels, anderzijds omdat het hedendaagse idee dat persoonlijke optimalisatie een garantie is voor maatschappelijk succes, diep in Duitsland is doorgedrongen.

Je vraagt je af of edelman Knigge ooit heeft bevroed dat zijn boek tweeënhalve eeuw later nog altijd de basis zou vormen in wat men in Duitsland onder goed gedrag verstaat.

En hoe zou hij hebben gereageerd als iemand hem verteld had dat Gudrun Nopper later op dezelfde zaterdag nog een cursus zou geven aan achttien voornamelijk Chinese pubers van een nabijgelegen privégymnasium?

Ze zijn door hun ouders naar Pedagogium Bad Sachsa gestuurd omdat ze zijn voorbestemd de Europese tak van het familiebedrijf over te nemen, of om het strikte Chinese onderwijssysteem te ontwijken.

Nopper heeft zich omgekleed in een strak zwart pak - "wat cooler voor de leeftijdsgroep" - haar gezicht opnieuw opgemaakt en zich een wat serieuzere toon aangemeten.

Werkelijkheid mooier maken

Smalltalk is het alfa en omega van het programma. Een voor een moeten de cursisten zich voorstellen, wederom met een glas sekt in de hand. "Jasje dicht als je staat, benen een stukje uit elkaar, op schouderbreedte. Vertel hoe je heet, wat je hobby's zijn en wat je later wilt worden."

"Later moet ik helaas het bedrijf van mijn vader overnemen", zegt Zhenhui (17) even later. In zijn iets te krappe grijze pak met daaronder reusachtige Nikes, lijkt hij weggelopen uit een tekenfilm. "Nee", zegt Nopper. "Ook al is dat waar, ik raad je aan om zoiets te zeggen als: 'Ik neem later graag het bedrijf van mijn ouders over omdat ik geïnteresseerd ben in economie en handel.'" De jongen kijkt beteuterd. "Je mag de werkelijkheid ook best wat mooier maken dan hij is", zegt Nopper, "als je daar zelf profijt van hebt."