Wie trouwt er met de loodgieter?

Het was zo simpel allemaal. Om vijf uur gingen de aardappelen op het vuur. De kindjes frisgewassen aan tafel, wachten op papa de pendelaar. Het is feest als de voordeur eindelijk openzwaait. Papa is thuis. Dertig jaar later zijn de meeste mama's en papa's niet meer bij elkaar. En nemen vrouwen geen genoegen meer met een bestaan aan de haard.

Voor elke 100 mannen die hoger onderwijs volgen, zitten er vandaag 123 studentes. Nooit was die kloof zo groot. Volgens de klassieke theorieën over relatievorming ontstaat hier een probleem. Vrouwen, zo luidt de hypothese, willen een partner die minstens even hoog opgeleid is als zij. Bij voorkeur nog hoger. Wat gebeurt er als er niet genoeg hoogopgeleide mannen zijn?

Downdaten

"We passen ons aan", zegt relatiebemiddelaar Rika Ponnet. "Als we de partner van onze voorkeur niet vinden bij gebrek aan kandidaten, sluiten we een compromis." Downdaten heet dat dan. Veel vrouwelijke twintigers en dertigers vinden het heel normaal. Maar ook veertigers die na hun scheiding op zoek gaan naar een nieuwe partner vinden niet altijd de man met het diploma van hun dromen. Dat blijkt uit een recente studie over her-partneren na scheiding, in het kader van het grootschalige onderzoek 'Scheiden in Vlaanderen.'

"Oudere mannen gaan na hun scheiding vaak relaties aan met hoogopgeleide vrouwen die zeven tot acht jaar jonger zijn", verklaart Ponnet. "Alleenstaande rijpere vrouwen vinden dus moeilijker een leeftijdsgenoot met een gelijkwaardig of hoger diploma. Vrouwen die moeite hebben om dat patroon los te laten, blijven langer single. Laagopgeleide alleenstaande mannnen hebben trouwens de grootste moeite om een partner te vinden. We zijn dus duidelijk nog niet helemaal aangepast aan deze nieuwe situatie."

Relaties tussen twee hoogopgeleiden zijn "asociaal", "improductief" en "lustdodend", schreef de piepjonge filosofe Simone van Saarloos (23) in maart in NRC Handelsblad. Het leidde tot giftige commentaren van hoogopgeleide mannen. Ga een boek over primaten lezen, mailde een deftige NRC-lezer. "Dan zou ik snappen waar het allemaal echt om draait: mannen willen gewoon een lekker dom ding."

Wat zij eigenlijk wilde zeggen: downdaten is van alle tijden. Hét romantische ideaal was decennialang dat een vrouw niet zonder haar sterke werkende man kan en hij niet weet wat hij zonder haar zou moeten beginnen. "Maar draai de rollen om en er ontstaat een denigrerende term als downdaten."

Niet minder man

Het is net erg vruchtbaar als partners rollen aan elkaar kunnen uitbesteden, zegt Van Saarloos. "Als de vrouw meer in het voetlicht treedt en de man in het huishouden taken op zich neemt, hoeven zij niet met elkaar te concurreren. Je kunt je eigen ambities net vergroten en daar worden beide partners beter van. Je kunt elkaar ook op andere vlakken verrijken."

Downdaters keren het rollenpatroon om, bevestigt Ponnet. "Dat een man minder werkt en meer huishoudelijke taken op zich neemt, maakt hem niet minder man. Mannen die stevig in hun schoenen staan, kunnen daar tegen. Jongere vrouwen baseren hun opvattingen over mannelijkheid niet op een graad of een diploma. Zij noemen daadkracht, zelfverzekerdheid en gezond verstand als aantrekkelijke eigenschappen. Dat zijn de elementen die kunnen zorgen voor een gelijkwaardige relatie."

Die compensatie is volgens Ponnet ook het geheim van goede relaties uit de tijd van onze grootouders. "De man respecteerde en apprecieerde zijn vrouw om haar werk in huis. Zij was lager geschoold maar wel gelijkwaardig."

Want verschil moet er zijn, maar ook weer niet te veel. "Veel relatieproblemen en echtscheidingen zijn te wijten aan een ontspoorde machtsstrijd. Als vrouwen hun man gaan overklassen op het vlak van carrière, inkomen en status, en dat wordt niet gecompenseerd, voelt de man zich gecastreerd. Hij zal proberen op andere terreinen macht te verwerven." Het is geen toeval, zegt Ponnet, dat geweld in relaties zeker niet afneemt. "En zowel vrouwen als mannen plegen geweld. We hebben blijkbaar nog veel moeite om macht te delen."