Bondskanselier Merkels coalitie met de FDP loopt op haar laatste benen
Het succes van centrumlinks in Nedersaksen vergroot de kans dat bondskanselier Angela Merkel dit najaar een coalitie sluit met de SPD.
Angela Merkel overhandigde gisterochtend een ruikertje aan haar 'kroonprins', maar David McAllister keek naar de bloemen als een boer met kiespijn. Zijn partij, Merkels CDU, was na een bloedstollende verkiezingsavond weliswaar opnieuw de grootste geworden in deelstaat Nedersaksen, McAllister legde het tegen het middernachtelijk uur toch af tegen een coalitie van centrumlinks. Over enkele weken wordt SPD-lijsttrekker Stephan Weil zijn opvolger als premier in Hannover.
Gewonnen en toch verloren. Toen gisterochtend de rook was opgetrokken na een verkiezingsavond die 'spannender was dan een aflevering van de krimiserie Tatort', stond ook Philipp Rösler er beteuterd bij. Zijn partij, de FDP, haalde tegen alle verwachtingen in 10 procent van de stemmen. Een paar dagen voor de deelstaatverkiezingen schommelden de liberalen nog rond de gevreesde kiesdrempel van 5 procent.
Dankzij de 'tweede stem' van tienduizenden CDU'ers in Nedersaksen - in Duitsland worden twee vakjes op het stembiljet aangekruist: een voor een kandidaat, een tweede voor een partij - zette de FDP toch een goed resultaat neer. Lang leek het er zondagavond op dat de coalitie van CDU en FDP (zwart-geel) in het zadel zou blijven. Rond halftwaalf keerden de kansen ten gunste van de SPD en de stevig gegroeide Groenen.
Politieke tegenstanders schamperden zondagavond dat de FDP niet langer op eigen benen staat, maar met 'leenstemmen' van strategisch stemmende CDU-kiezers het bestaan had gerekt. Rösler, die binnen Merkels regering minister van Economische Zaken is, werd gisteren door zijn partij als lijsttrekker gewipt ten faveure van Rainer Brüderle. Die kroonde zichzelf in de aanloop naar de Bondsdagverkiezingen van september prompt tot Stürmspitze. Rösler blijft partijvoorzitter.
Het is verleidelijk de resultaten van zondag te projecteren op de veel belangrijkere Bondsdagverkiezingen van dit jaar. Net als tot zondag in Nedersaksen maakt in Berlijn een zwart-gele coalitie de dienst uit, met Angela Merkel aan het roer. Haar populariteit is groot. Liefst 65 procent van alle Duitsers ziet haar na de herfst aan een derde ambtstermijn beginnen. Haar tegenstrever, de steeds opnieuw struikelende Peer Steinbrück (SPD), komt niet verder dan 36 procent.
De landelijke verkiezingen zijn nog acht maanden weg. Maar ook als er nu landelijke parlementsverkiezingen zouden worden gehouden, is Merkel niet zeker van haar zaak. Partijgenoot McAllister was populair in Nedersaksen, toch legde hij het af tegen het blok van Groenen en SPD. Bovendien is de vraag of de FDP op 22 september opnieuw op het mededogen van strategisch stemmende CDU-kiezers mag rekenen. Merkel merkte gisteren fijntjes op dat het in september 'ieder voor zich' is.
Aan de andere kant, als de liberalen de kiesdrempel van 5 procent niet halen, is Merkel haar coalitiepartner kwijt. Ze kan landelijk wel rekenen op de steun van de CSU uit het rijke Beieren, de zuidelijke Freistaat waar in september tevens lokale verkiezingen worden gehouden.
In Nedersaksen scoorden de socialistische Die Linke zondag onder de kiesdrempel. Landelijk zal die kiesdrempel komend najaar wel gehaald worden, met de stevige achterban in oostelijk Duitsland. Dan komt een rood-vuurrood-groene coalitie in zicht. Het is de vraag of SPD-lijsttrekker Steinbrück, met zijn rechtse inborst, daaraan leiding wil geven.
Steinbrück maakte tussen 2005 en 2009 deel uit van de 'grote coalitie' van CDU/CSU en SPD, het eerste kabinet-Merkel. Steinbrück en Merkel willen nu niet op een mogelijk vervolg preluderen, maar zo'n zelfde combinatie is straks goed mogelijk.