Onethische media? Europa grijpt in
Boetes voor falende journalisten tot zelfs het intrekken van de beroepskaart. Een nieuw Europees rapport pleit voor een strikter en door Europa gecontroleerd mediatoezicht. Hoewel onethische mediapraktijken een probleem zijn, is dit een brug te ver, meent de Vlaamse Raad voor de Journalistiek. Jan Debackere
'Mediaraden moeten de bevoegdheid hebben om maatregelen te nemen, zoals het opleggen van boetes, het verplichten tot het afdrukken of uitzenden van excuses of het afnemen van de journalistieke titel. De nationale mediaraden moeten een set van in gans Europa gedragen normen volgen en gecontroleerd worden door de Europese Commissie om er zeker van te zijn dat ze zich schikken naar de Europese waarden."
Op vraag van Eurocommissaris Neelie Kroes bogen vier experts, waaronder de ex-presidente van Litouwen en een voormalige Duits minister van Justitie, zich ruim een jaar over mediavrijheid en pluralisme. Met hun rapport gooiden ze meteen een ferme steen in de kikkerpoel. Pleiten voor een strikter en door Europa gecontroleerd mediatoezicht, veel vrienden maak je er niet mee. Geen wonder dus dat een deel van de Britse media, sowieso al niet meteen Europa's grootste vrienden, er meteen op sprong en het rapport als een aanval op de persvrijheid omschreef.
'We moeten ingrijpen'
Geen toeval, want de aanbevelingen liggen in het verlengde van wat de commissie-Leveson besloot na zijn maandenlange onderzoek naar mistoestanden bij enkele Britse kranten. Leveson pleitte toen ook voor een nieuw, onafhankelijk toezichtsorgaan die moet werken op basis van een wet die de pers reguleert. Bij overtredingen zou dat orgaan boetes tot een miljoen pond kunnen opleggen. Samen met premier David Cameron keerde het gros van de Britse kranten zich meteen tegen zo'n wettelijk initiatief. Dat Europa dat nu zou doen, wekt zo mogelijk nog meer afkeer op.
"Het is inderdaad niet aan een overheid om zoiets op te leggen", meent ook Flip Voets, de ombudsman en secretaris-generaal van de Raad voor de Journalistiek, de Vlaamse instelling voor zelfregulering van de media. Voets vraagt zich niet alleen af of de Europese Commissie bevoegd is om zich daarmee bezig te houden, het is volgens hem een illusie te denken dat je zoiets van bovenaf kan opleggen in alle Europese lidstaten. "Men moet rekening houden met verschillende culturen en wetten. Het is een illusie te denken dat je dat in gans de EU kunt opleggen."
Neelie Kroes, die het rapport omschreef als "precies waar ik naar op zoek was", hoopt dat het document een debat zal openen en de basis kan vormen voor een nieuw beleid. Maar of het zo ver zal komen? "Wellicht verdwijnt dit net zoals zo veel andere rapporten wellicht gewoon ergens in een lade", blijft Voets nuchter.`
Dat Europa zich moeit met de pers, is geen toeval. Groot-Brittannië mag dan het meest illustere voorbeeld zijn met de afluisterpraktijken bij enkele tabloids, ook andere landen kampen regelmatig met grotere of kleinere mediaschandaaltjes. Denk maar aan de publicatie van de foto's na de busramp in Sierre, Zwitserland of het boek Koningskwesties van Frédéric Deborsu. Ook de zogenaamde 'boekskes' krijgen regelmatig de wind van voren. Interviews samenstellen op basis van knip- en plakwerk of journalisten die zich voordoen als medewerkers van vtm om kandidaten van The Voice uit te horen, de grenzen schuiven alsmaar op en niemand lijkt er tegen op te treden. En als de Raad voor de Journalistiek zich uitspreekt, lijkt er niemand naar te luisteren.
"We moeten echt ingrijpen of anders zal iemand anders het voor ons doen", waarschuwde vtm-hoofdredacteur Kris Hoflack vorige maand in deze krant. Een oproep waar hij nog steeds achter staat. "Dat is het ergste wat zou kunnen gebeuren. Daarom moeten we dringend eens nadenken over een deftige Raad voor de Journalistiek waar mensen in zetelen die het vak kennen en jarenlang in de media gewerkt hebben. Mensen als Rik Van Cauwelaert, Paul Jambers of Walter Zinzen. Als je hen samenzet, zal je tot goede adviezen komen waar men naar zal luisteren."
Mensenwerk
"Er is inderdaad een probleem", geeft ook Flip Voets toe. "Wij doen uitspraken, maar à la limite kan iedereen die naast zich neer liggen. Wij kunnen niets opleggen. Dit moet dus een aansporing zijn om na te denken over hoe we ons systeem efficiënter en afdwingbaar kunnen maken. Zo zou je bijvoorbeeld alle mediabedrijven contractueel kunnen verplichten om mee te werken en de beslissingen te publiceren. Boetes zijn dan zelfs niet nodig. Maar boetes of geen boetes, we moeten ook beseffen dat er altijd fouten zullen gebeuren. Journalistiek blijft mensenwerk."