De mens in het dier

Op het eerste gezicht doet de Britse fotograaf Tim Flach (55) wat nog niet zo lang geleden met argwaan werd bekeken door de gemiddelde bioloog: het toedichten van allerlei menselijke eigenschappen en kenmerken aan dieren. Daar is een woord voor: antropomorfisme. Kijk naar de rug van de chimpansee, de fysieke gelijkenis met die van de mens; kijk naar die brutaaltjes van tijgers.

Flach, die eerder furore maakte met al even 'menselijke' foto's van paarden en honden, is zich daar zeer wel van bewust. Sterker: de nadrukkelijk menselijke poses dienen een doel. Zijn boek heet niet voor niets More than Human. In het ideale geval roepen de foto's de vraag op of kapucijnapen nu werkelijk zo slim zijn en of de tijgers werkelijk zo empathisch in de lens kijken, of dat het vooral onze eigen, menselijke blik is die ons parten speelt; ons eigen antropomorfisme dus.

Het idee van Flach is dat de kijker vooral gaat nadenken 'over wie wij zijn in relatie tot het dier'. En dat het dan helpt als we eigenschappen zien in dieren die wij als menselijk ervaren. Wat ook helpt is dat in de laatste decennia is aangetoond dat veel dieren intelligenter zijn dan biologen voorheen dachten. Dat ze pijn kunnen hebben, angst en stress ervaren, dat ze spelen en zelfs dat ze over een persoonlijkheid beschikken. Het dier is van soort tot individu geworden.

Dat maakt het dilemma van de mens die almaar meer ruimte inneemt ten koste van het dier, van al die individuele dieren, des te groter. Mensen gebruiken ze, hebben ze nodig, maar verdringen ze evengoed. Tim Flach onderzoekt de kwestie eerder dan dat hij een standpunt inneemt.

Maar Flach houdt natuurlijk ook gewoon van mooie plaatjes. Pablo Picasso is niet voor niets een van zijn grote voorbeelden.

Tim Flach en Lewis Blackwell (tekst), More than Human, Abrams, New York, 300 p., 61,95 euro (gebonden).