Omdat het brexit-akkoord dat May met de Europese Unie onderhandeld heeft en de eraan gekoppelde politieke verklaring over de toekomstige Brits-Europese handelsrelaties al twee keer gesneuveld waren in het Lagerhuis, besliste dat parlement vorige week om het heft in eigen handen te nemen en te stemmen over acht alternatieven. Geen enkel voorstel haalde echter een meerderheid. May besliste daarop haar akkoord vrijdag een derde keer voor te leggen, maar alweer werd de ‘Withdrawal Agreement’ weggestemd - ook al werd de tekst losgekoppeld van de politieke verklaring.

Vanavond/maandagavond zal het parlement daarom nog maar eens over de alternatieven stemmen. In totaal werden negen moties ingediend waarmee de auteurs de brexit op een andere manier proberen af te handelen dan premier May. Na een debat, zal parlementsvoorzitter John Bercow omstreeks 19 uur Belgische tijd beslissen over welke pistes er kan worden gestemd. De stemming zelf vindt rond 21 uur plaats, verwacht wordt dat Bercow tussen 22 en 23 uur de uitslag bekendmaakt.

De voorstellen gaan van een ‘no deal’-brexit op 12 april, over een tweede referendum, tot ‘Norway Plus’, waarbij het Verenigd Koninkrijk zoals Noorwegen aansluiting zoekt bij de Europese Economische Ruimte, maar daarbovenop een douaneakkoord sluit met de EU.

Ook het voorstel dat vorige week slechts een handvol stemmen te weinig achter zich kreeg om te worden goedgekeurd (265 tegen 271), wordt opnieuw voorgelegd. Het is van de hand van voormalig minister van Financiën Kenneth Clarke, die het VK na de brexit in een douane-unie met de EU wil houden. Nu de deal van May voor de derde keer op een njet is gestoten, achten Britse waarnemers de kans reëel dat Clarkes voorstel nu wel een meerderheid haalt. Oppositiepartij Labour pleit ook voor een douane-unie, en wil bovendien de Britse productnormen en -standaarden nauw laten aansluiten bij die van de Europese interne markt.

Als een meerderheid van de parlementsleden zich achter een van de moties schaart, komt de bal opnieuw in het kamp van May te liggen. Zeker als de parlementsleden zich in het idee van een Brits-Europese douane-unie of een andere vorm van ‘zachte brexit’ kunnen vinden, plaatst dat May voor een dilemma. Als ze gevolg geeft aan de wens van het parlement, gaat ze in tegen de partijlijn van haar Tories en riskeert ze dat haar partij in tweeën scheurt. Afgelopen weekend schreven zowat 170 eurosceptische parlementsleden, onder wie tien regeringsleden, al een brief aan May waarin ze een brexit eisen tegen 22 mei, “met of zonder deal”.

Guy Verhofstadt, de brexit-onderhandelaar van het Europees Parlement, ziet in de keuze voor een douane-unie nochtans de beste kans op een doorbraak. De EU zou op de extra top van 10 april de politieke verklaring in die zin kunnen aanpassen, betoogt hij, waarna het Britse parlement het echtscheidingsakkoord én de aangepaste verklaring alsnog zou kunnen goedkeuren. Op die manier kan de brexit tegen 22 mei gerealiseerd worden, aldus Verhofstadt.

Omdat het resultaat van de stemming in het parlement niet a priori bindend is, zou May - om de eenheid van haar partij te bewaren - er ook voor kunnen opteren de keuze voor een zachte brexit naast zich neer te leggen. In dat geval dreigt echter een constitutionele clash tussen regering en parlement. Een woordvoerder van May weigerde maandagochtend in elk geval te zeggen of ze het resultaat van de stemming zal aanvaarden.

Als de impasse compleet is, kan May de aanzet geven aan het parlement om zichzelf te ontbinden en nieuwe verkiezingen uit te schrijven. Een langer uitstel van de brexit - én een deelname van de Britten aan de Europese verkiezingen - lijkt dan helemaal onvermijdelijk. Het idee deed zondag opgang, maar wordt gezien als een poging om het parlement ervan te overtuigen Mays deal bij een eventuele vierde stemming toch nog goed te keuren. De Tories van May riskeren bij een stembusgang namelijk een afstraffing voor de manier waarop ze het brexit-dossier de voorbije drie jaar afgehandeld hebben. Labour-leider Jeremy Corbyn zou wellicht wél instemmen met de organisatie van nieuwe parlementsverkiezingen.