Na cycloon dreigt in Mozambique de tweede ramp: cholera

De hulpverlening in het rampgebied in Mozambique is een nieuwe fase ingegaan. Er is, met het zakken van het water, officieel een einde gekomen aan de acute zoekacties naar mensen die door overstromingen vast waren komen te zitten op daken en in bomen. Hulpverleners richten zich nu op de distributie van voedsel en drinkwater, op het tegengaan van uitbraken van ziektes zoals cholera en malaria, en op de wederopbouw van de verwoeste gezondheidszorg. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) waarschuwt gezien de schaal van de nood voor een “tweede ramp”, na die van de cycloon zelf.

Hulpinstanties en de Mozambikaanse overheid melden een scherpe toename van cholera, een dodelijke infectieziekte die gedijt op plekken met vervuild drinkwater zoals in het enorme rampgebied, waar metershoog modderwater dagenlang heeft stilgestaan en waar sanitatie is stukgegaan. Maandag zijn zeker duizend gevallen van cholera bekend, bijna vier keer zo veel als zaterdag. “We hebben nu één dode door cholera geregistreerd”, zei Ussene Isse, het hoofd van Mozambiques medische hulpverlening tegen een lokale tv-zender.

Volgens de WHO zouden er op maandag maar liefst ruim 900.000 vaccins tegen cholera arriveren in Mozambique. In de loop van deze week moet een grootschalige vaccinatiecampagne op gang komen. De WHO heeft zeven behandelcentra opgezet, waarvan één in de kuststad Beira, waar cycloon Idai aan land kwam in de nacht van 14 op 15 maart en waar het vliegveld nu het eindstation vormt van een internationale luchtbrug met hulpgoederen.

Zo groot als Zuid-Holland

Havenstad Beira (half miljoen inwoners) werd hard geraakt door cycloon Idai, maar de stad liep niet volledig onder water zoals de omliggende, rurale gebieden. “Hoe meer je naar de landelijke gebieden gaat, hoe moeilijker het is om uit te zoeken wat daar de noden zijn”, zegt Gert Verdonck, noodhulpcoördinator van Artsen zonder Grenzen, telefonisch vanuit Beira. Daar worden de communicatiemiddelen geleidelijk hersteld na de recente verwoesting. Het landelijke gebied dat was overstroomd – en waar nu de schade wordt opgenomen – bedraagt meer dan 3.000 vierkante kilometer, bijna zo groot als de provincie Zuid-Holland.

Volgens noodhulpcoördinator Verdonck ziet Artsen zonder Grenzen per dag ongeveer tweehonderd nieuwe gevallen van diarree, wat kan duiden op cholera. Zijn organisatie zet onder meer een behandelcentrum tegen cholera op in het dorp Buzi, dat was overstroomd. Artsen zonder Grenzen voorziet mensen ook van middelen om hun persoonlijke hygiëne mee te verbeteren, zoals zeep en emmers. Hulporganisatie Oxfam Novib, onderdeel van de cholera task force, distribueert vloeistof voor het zuiveren van water. “Malaria gaat er ook aan komen, dat weten we”, zegt Verdonck over de ziekte die wordt verspreid door muskieten. Die muggensoort houdt van stilstaand water en heeft daardoor “geprofiteerd” na de recente overstromingen.

De ziekte-uitbraken en de verwoesting van de zorginfrastructuur verergeren bovendien reeds eerder bestaande gezondheidsproblemen, waarschuwen hulpverleners. Artsen zonder Grenzen voorzag vóór de cycloon mensen van hiv-remmers in Beira, waar volgens de organisatie de hiv-prevalentie zo”n 10 procent bedraagt. Deze hulpverlening werd verstoord door de ramp. Ziektes zoals cholera en malaria kunnen vervolgens de weerstand van hiv-patiënten aantasten, net zoals bijvoorbeeld het huidige gebrek aan voeding. Meer dan een half miljoen hectare landbouwgrond in Mozambique is volgens de VN verloren gegaan.

Corruptie

De wederopbouw in Mozambique kan uiteindelijk jaren gaan duren en miljarden miljoen dollars vergen. De VN hebben alleen al voor de huidige hulpoperaties gevraagd om meer dan 250 miljoen dollar. Critici van de Mozambikaanse regering wijzen in dit verband op het risico van fraude rond de buitenlandse hulp die het land binnenkomt. Mozambiques leiders “zijn corrupt tot op hun beenmerg”, internationale fondsen kunnen verdwijnen “in de zakken van een half dozijn mensen”, waarschuwt Marcelo Mosso van de nieuwswebsite Carta de Moçambique.

De Mozambikaanse regering was de laatste jaren regelmatig in het nieuws door een megaschandaal rond 2 miljard dollar aan dubieuze leningen en geld dat was verdwenen, een kwestie die de relatie met donorlanden en –instanties ernstig heeft geschaad. Critici in Mozambique vrezen voor wat er na cycloon Idai gebeurt in het eveneens getroffen buurland Zimbabwe, waar aanwijzingen zijn dat regeringspartij Zanu-PF zich hulpgoederen toe-eigent. Mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch roept Zimbabwe op tot een onafhankelijk onderzoek en bestraffing van zwendelaars.