Hoe Rusland van (des)informatie een wapen maakt: Staatsveiligheid waarschuwt voor mogelijke inmenging bij verkiezingen
Enkele weken voor de verkiezingen zijn in Europa de blikken gericht op Rusland. Er is schrik voor Russische inmenging, ook in ons land. Volgens de Staatsveiligheid is er een “opeenstapeling van aanwijzingen, waardoor het logisch lijkt dat er een dreiging is”. Maar hoe ziet die dreiging er eigenlijk uit? Ons reportagemagazine Pano duikt vanavond in de wereld van de Russische desinformatie.
Enkele dagen geleden, Rusland beschuldigt België van het ensceneren van een gifgasaanval in Syrië. Het is niet de eerste keer dat België vanuit Rusland met de vinger wordt gewezen. In 2016 waren er ook al Russische beschuldigingen, toen er in Syrië burgerslachtoffers vielen bij een bombardement. Volgens Rusland het werk van Belgische F-16’s. Defensie ontkent en weerlegt ook de Russische 'bewijzen'.
“België was interessant doelwit”
Vandaag reconstrueert "Pano" het verhaal van de Russische beschuldigingen. Volgens voormalig minister van Defensie Steven Vandeput (N-VA) was het een bewuste keuze van Rusland om ons land te beschuldigen: “In Rusland zijn ze dagelijks bezig om te kijken welke beïnvloeding ze kunnen hebben in de westerse politiek”, zegt hij.
“We kunnen ons voorstellen dat België een interessant doelwit was voor dit soort operaties, België is een NAVO-land en was het kleinste land van de coalitie tegen IS”, klinkt het bij generaal-majoor Vansina, commandant van de Belgische Luchtcomponent.
Volgens Staatsveiligheid was de beschuldiging mogelijk een testcase, om te zien hoe de Belgische overheid en de publieke opinie zou reageren: “Het is een paar jaar voor de verkiezingen, dan kan men zien waar de zwakke plekken zitten”, zegt woordvoerder Ingrid Van Daele, “voor Rusland is het belangrijk om de westerse landen te verzwakken door tegensteling te recupereren en verder uit te vergroten”.
“Nog nooit telefoon van het Kremlin gekregen”
Het verhaal over de Belgische F-16’s van in 2016 was ook een hoofdpunt op de Russische internationale nieuwszender RT, een afkorting van de oorspronkelijke naam Russia Today. De zender is actief in vier talen – Engels, Frans, Spaans en Arabisch – en is beschikbaar in 100 landen. RT wordt gefinancierd met Russisch belastinggeld en wil “de kijkers het Russische standpunt op wereldwijde gebeurtenissen laten zien”.
Maar de zender ligt al enkele jaren onder vuur. Volgens de Franse president Macron is het een propagandakanaal, een uitspraak die hij deed tijdens een persconferentie met de Russische president Poetin naast hem. En enkele jaren geleden nam een Amerikaanse journalist zelfs live op televisie ontslag. Uit onvrede met de verslaggeving over de oorlog in Oekraïne.
Om te weten hoe RT zelf kijkt naar de beschuldigingen trekt "Pano" naar Parijs, waar de Franse afdeling van de Russische nieuwszender zetelt. Het bezoek levert een unieke blik achter de schermen op én ook een andere kijk op de feiten. Volgens de hoofdredacteur werkt de zender volledig onafhankelijk: “We hebben nog nooit telefoon gekregen van het Kremlin om een verhaal in te trekken of te brengen.”
Ook Staatsveiligheid volgt de manier waarop RT bericht over België op de voet: “In de context van de gele hesjes en het migratiepact heeft de zender veel over ons land bericht, ook daar gaat men bestaande tegenstelling recupereren en uitvergroten”, klinkt het.
Desinformatie over Finse journaliste
Maar de Russische mediakanalen zijn niet de enige manier waarop Rusland impact probeert te hebben in het Westen. Er bestaat ook een heuse ‘trollenfabriek’, die officieel door het leven gaat als ‘Internet Research Agency’.
Het kantoorgebouw in Sint-Petersburg lijkt voor voorbijgangers onschuldig, maar tijdens het onderzoek naar de Russische inmenging in de Amerikaanse presidentsverkiezingen werd de organisatie wel aangeklaagd voor het “voeren van een informatieoorlog tegen de Verenigde Staten, met als doel het verspreiden van wantrouwen tegen het politieke systeem”.
En dat wantrouwen kan ook gebruikt worden om kritische stemmen te ondermijnen, ontdekt "Pano" in Finland. Wanneer Jessikka Aro, een journaliste bij de Finse openbare omroep, onderzoekt hoe de Russische trollen werken en wat hun impact is in Finland, wordt ze zelf het slachtoffer van een desinformatiecampagne. Er volgen zelfs dreigtelefoons waarop geweerschoten te horen zijn.
Ook een oude boete van de journaliste voor drugsbezit wordt opgevist, het resultaat is een stortvloed van honderden artikels en vervalste foto’s die haar geloofwaardigheid in twijfel trekken: “Het is typisch propaganda om mij af te schilderen als een drugsverslaafde, ze hebben zelfs een foto bewerkt waardoor mijn tanden rot en bruin lijken. Die foto is zoveel keer gepubliceerd dat mensen echt geloven dat dit een actueel beeld is van mij”, vertelt Aro.
Het past volgens Staatsveiligheid allemaal in een duidelijke strategie, waarin de verkiezingen een belangrijk momentum zijn: “Door het vertrouwen in de politiek, in de media en in elkaar onderuit te halen, wil Rusland het westen verzwakken. En wat de Europese verkiezingen betreft is het voor hen belangrijk om eurosceptische kandidaten te kunnen steunen, die dan achteraf een pro-Russische positie kunnen innemen.”
Herbekijk "Missie chaos: Hoe Rusland van (des)informatie een wapen maakt" van woensdag 3 april hier:
