Een op de drie flexi-jobs vervangt bestaand werk in de horeca

De horeca werd lang geassocieerd met zwartwerk. Om daar iets aan te doen, én om de invoering van de witte kassa beter te begeleiden, stelde de regering in 2015 een Horecaplan op. De meest in het oog springende maatregel was de invoering van de flexi-jobs. Iemand die al minstens vier vijfde werkt, kon zo ingeschakeld worden om bij te klussen tegen een fiscaal gunstig tarief.

Het Rekenhof, de financiële waakhond van de regering, heeft dat plan nu doorgelicht. De conclusies zijn kritisch. Zo blijkt dat meer dan een derde van de flexi-jobs (35,8 procent) in de plaats is gekomen van bestaande banen. “Het Horecaplan heeft geleid tot een verschuiving van tewerkstelling”, stelt het rapport.

Bovendien luidt de kritiek dat de overheid de gevolgen van het plan onvoldoende heeft opgevolgd. “De flexi-jobs zijn intussen uitgebreid naar andere sectoren (onder meer de kleinhandel, RW) zonder een grondige evaluatie van de andere eventuele neveneffecten.” Als de regering een doorlichting maakte, focuste die enkel op de positieve aspecten, klinkt de kritiek.

Groot gelijk

Het Rekenhof waarschuwt voor lagere opbrengsten in de sociale zekerheid. Wie een flexi-job uitvoert, betaalt geen belastingen of sociale bijdragen op zijn loon. De werkgever draagt wel een forfaitair bedrag bij. Zo lopen er minder inkomsten voor de overheid binnen dan bij reguliere jobs.

De christelijke vakbond ACV ziet in het rapport zijn grote gelijk. “We hebben altijd gewaarschuwd voor een gebrekkige opvolging”, zegt Frans Dirix van ACV Voeding en Diensten. Volgens hem strekken de gevolgen verder dan enkel lagere inkomsten. “Wie een flexi-job uitoefent, bouwt ook sociale rechten op voor zijn pensioen of ziekte-uitkering. Die zullen later moeten worden uitbetaald. De factuur wordt gewoon doorgeduwd naar de volgende generatie.” ACV vocht de flexi-jobs aan bij het Grondwettelijk Hof, maar kreeg ongelijk.

Meer jobs

Bevoegd minister Philippe De Backer (Open Vld) wijst de kritiek van de hand en vraagt te kijken naar het bredere plaatje. Zo is de totale tewerkstelling in de horeca wel degelijk gestegen, sterker dan in andere sectoren. Bovendien zijn er veel meer vaste jobs bij gekomen dan dat er uren zijn ‘ingepikt’ door flexi-jobbers. “De horeca-sector doet het intussen beter. Er zijn de afgelopen drie jaar 8.000 vaste jobs gecreëerd in de sector”, zegt zijn woordvoerster Lotte Van der Stockt. 

Ook zijn de lagere RSZ-inkomsten te relativeren, vindt De Backer. “Voordien gebeurde veel van die arbeid in het zwart. Daarvan vloeide geen cent terug naar de overheid. Nu halen we via flexi-jobs op jaarbasis 20 miljoen euro op”, zegt Van der Stockt. En de gebrekkige evaluatie? “Wij volgen dit permanent op en sturen bij waar nodig.”

Open Vld blijft een fervente voorstander van flexi-jobs. Het geeft werkgever de kans om op een soepele manier werknemers in te zetten. De burger kan in zijn vrije tijd een centje bijverdienen zonder daar fiscaal voor gestraft te worden. De liberalen willen het systeem verder uitbreiden, voor àlle sectoren, herhaalde voorzitter Gwendolyn Rutten gisteren. Het wordt voor hen een strijdpunt in de campagne.

Atypische sector

Alleen: de horeca-sector is een atypische sector, waar in het weekend en in de vakanties veel vaker nood is aan extra werknemers. Bovendien kwamen de flexi-jobs er ook om fraude tegen te gaan. De winst voor de overheidsfinanciën zit hem in het verdwijnen van zwartwerk. Kan in andere sectoren hetzelfde effect worden bereikt?

Het Rekenhof waarschuwt. “De uitbreiding van flexi-jobs kan aanzienlijke gevolgen hebben voor de sociale zekerheid”, luidt het. Daarom wordt aangeraden om een degelijk evaluatiemodel op poten te zetten, alvorens verdere stappen te zetten.