Hopen dat excuses van premier Michel aan metiskinderen een breuk betekent tussen verleden en de toekomst

Eind december 1959 werd ons door de Witte Zusters in het internaat van Save (Rwanda) gemeld dat het we het geluk hadden om naar een ander land te vertrekken. Het land waar peren en appels in overvloed waren. Met nog 7 andere kinderen landden we op het militair vliegveld. Ik had een reiskoffertje bij en een kartonnen schoenendoos met kleine bananen. De jongste in mijn groep, Jacqueline, was net geen 2 jaar.

Sommigen vonden onthaalouders, anderen kwamen in internaten terecht. Broers en zussen werden gescheiden.

We hadden een voorlopig paspoort, slechts een paar weken geldig. Na een aantal weken waren we staatloze kinderen in het het land dat ons van onze ouders had gescheiden.

We werden gestript van onze identiteit. Je vader wordt plots "onbekend", jij wordt een "mulat". Jouw naam wordt bewust veranderd en meer dan een halve eeuw verborgen gehouden in archieven die ontoegankelijk zijn.  Die nieuwe naam ontneemt je alle contactmogelijkheden met jouw moeder. Men heeft beslist dat je adopteerbaar bent, terwijl je moeder nog leeft.

Vele jaren later ontdek je jouw eigen naam en besef je dat je al met 4 identiteiten door het leven gegaan bent. Alleen dat ene Rwandese voornaampje heeft je de hele tijd vergezeld. Je vindt een familie en uiteindelijk kan je jouw geschiedenis reconstrueren. Een geschiedenis  die anderen hadden gekaapt.

Zullen de excuses van de premier Charles Michel (MR) daar iets aan veranderen?

Tien jaar geleden begonnen we ons verhaal in de geschiedenis van België op te tekenen. Het werden een reeks evenementen verbonden met de Gentse Feesten. Gent, daarvoor dank. Wij zijn er ook in geslaagd, ondanks tegenstand, om een wetenschappelijk onderzoek te verkrijgen over onze geschiedenis. Een sluier werd opgetild en voor het eerst kregen wij zicht op het waarom en het hoe. Cegesoma, daarvoor dank. Door hun werk werden onze moeders mensen, jonge vrouwen, gedwongen vrouwen, liefhebbende, verstandige en mooie vrouwen. Niet langer die onbekende blinde vlekken in ons hart. Maar de vragen blijven nazinderen: waarom werden we als een probleem beschouwd, een kwestie die moest opgelost worden? Waarom konden we niet gewoon de kinderen zijn van een vader, een moeder? 

Enkele jaren later en samen met de slachtoffers van gedwongen adopties en kinderen geboren onder X, heeft Vlaanderen naar ons geluisterd en er kwam een nieuw adoptiedecreet. Gisteren werd een decreet gestemd over een nieuw Vlaams centrum dat zich buigt over adopties: het afstammingscentrum.  

Als volleerde lobbyisten zijn we langs parlementen en regeringen getrokken, we hebben onze verhalen kunnen brengen. Voor het eerst was er nationale aandacht voor wat wij onze hele levens al meedragen. Wat kolonisatie kan betekenen in het leven van mensen. 

Wat doet het met een mens als de regering zich verontschuldigt? Het is alsof je plots aan de rand van een afgrond staat. Je wilt rechtdoor, maar je kan enkel rond de dreigende diepte stappen. Er is een rauwe en ruwe pijn waarvan je weet dat deze onherstelbaar is. Er is ook het besef dat wij maar een fractie vormen van een geheel aan netwerken.  Kinderen verdwenen naar de Verenigde Staten, naar Frankrijk en Nederland. Waar zijn die duizenden andere kinderen? 

Jonas, de profeet, werd door God gestuurd naar Ninive, een stad gekend voor de wreedheid en meedogenloosheid van zijn burgers en dit om hen te waarschuwen voor de toorn van God.  De koning van de Assyriërs hoorde hem aan, stapte van zijn troon en ging in een boetekleed op de grond zitten. Hij beval alle inwoners van de hoofdstad een boetekleed aan te trekken, hun leven te beteren en zich niet langer onrechtvaardig te gedragen. Als God ziet dat de inwoners hun leven beginnen te beteren, bedenkt hij zich en spaart de stad. De schuld is weggenomen van de bevolking en de slachtoffers blijven verdwaasd, met lege handen en alleen achter. 

De kans dat ons verhaal zo evolueert is reëel. We kregen een verontschuldiging van het Vlaams Parlement en de katholieke kerk. En toch. Toch blijven archieven ons recht op toegang negeren. Wij mogen een persoonlijke fiche met naam en foto ontvangen. Maar als bijvoorbeeld de naam van jouw moeder enkel op de fiche van jouw zuster staat, dan blijf jij onwetend. Jacques vond een broer niet via zijn persoonlijke fiche, wel via de hulp van wetenschappers zoals Sarah Heynssens. Zo zag hij voor het eerst de letters die de naam van zijn moeder vormden. 

Er is een zucht van verlichting: het onrecht zelf is erkend als onrecht. België was de organiserende en uitvoerende macht en was daarom verantwoordelijk. Er is erkenning, balsem, rust en je hoopt dat dit pardon een breuk betekent tussen het verleden en de toekomst. "Het zal niet meer gebeuren", een "duidelijke breuk" en "recht zal geschieden".

Dat is nu de grote uitdaging. 

Kan Ghislaine na 5 jaar procederen haar documenten in orde krijgen? Daardoor trouwen voor de wet, in het wit met een feest en alles erop en eraan? Krijgt Jeanot nu uiteindelijk een echte officiële geboortedatum op zijn reisdocumenten? Of wordt hij nog steeds uit de rij gehaald voor bijkomend verhoor? Zal Jimmy terug in België kunnen leven, dichter bij zijn kinderen en kleinkinderen? Kan België op basis van huidskleur beslissen wie er wel of niet een burger mocht zijn?

Maar bovenal: hoe moet dit gebeuren?

We hopen dat we bij de uitwerking worden gehoord, dat het vlug en op onze maat gebeurt. We willen mee streven om van dit afstammingscentrum een onafhankelijk entiteit te maken, los van de adoptienetwerken. We zijn oud geworden. Onze moeders en onze vaders nog veel ouder. Er is geen tijd meer te verliezen.  

Bovenal hopen we op een studiecommissie, een algemeen onderzoek als vertrekpunt.  Dit kon voor de joodse gemeenschap, met resultaat. De studiecommissie is, volgens ons, een beproefd middel voor concreet herstel. Een commissie die ons onze geschiedenis kan schenken, ontdaan van misleiding en onwetendheid. Die ons de nodige hulp kan bieden, met de juiste zorgverstrekkers. Die ons onze familie kan terugbrengen, al is het maar een schim van wat had kunnen zijn. Die onze rechten herstelt, ons zijn.