David Attenborough slaat in nieuwe reeks 'Our Planet' een andere toon aan

De meesten van zijn leeftijdsgenoten zijn al een paar decennia op pensioen, Sir David Attenborough (92) denkt er nog niet aan. De keizer van de natuurdocumentaire blijft maar werken. Vrijdag verschijnt zijn nieuwe reeks op Netflix: Our Planet, een achtdelige ode aan alle pracht en praal die Moeder Natuur ons te bieden heeft. Dat wordt de opvolger voor bejubelde reeksen als Planet Earth en Blue Planet die Attenborough voor de BBC maakte. 

De ingrediënten zijn vandaag grotendeels dezelfde als toen: adembenemende en spectaculaire beelden uit de wilde natuur. Close-ups van zeldzame vogels als de twaalfdradige paradijshop in Nieuw-Guinea, een gnoe opgejaagd door wilde honden in de Serengeti of een bultrug die met een halve salto uit de oceaan springt. Dat alles zien we in de traditie van zijn vorige pareltjes. Alles in haarscherpe kwaliteit, met daarboven de zachtaardige, bijna gefluisterde stem van Sir David.

Al is het recept misschien niet helemaal hetzelfde. De Britse publiekslieveling hanteert op het eerste gezicht een andere, meer onheilspellende toon. Zo begint de reeks met een shot van de maan, terwijl de aarde stilletjes aan de horizon verschijnt. Bij dat beeld vertelt het Britse icoon over de evolutie van mens en dier, de voorbije decennia. Hij neemt de kijker mee naar de maanlanding in 1969. Sindsdien is de wereldbevolking meer dan verdubbeld, terwijl het dierenrijk in die tijd de omgekeerde beweging maakte. De dierenpopulatie nam met 60 procent af. “Deze serie viert de wonderen die overblijven en onthult wat we moeten behouden, om zeker te zijn dat mens en natuur floreren”, rondt Sir David zijn inleiding af.

Verwarring en ontwetendheid

Dat klinkt een tikje dreigender dan in zijn voorgaande reeksen. Volgens verschillende Angelsaksische media is er in die hele reeks meer aandacht voor het onheil dat plant en dier staan te wachten, net als voor de rol die de mens daarin speelt. Dat doet terugdenken aan de kritiek die Attenborough recent kreeg. De Britse schrijver en milieuactivist George Monbiat zette vorig jaar de aanval in, naar aanleiding van de docureeks Dynasties. “David Attenborough verraadt de wereld waarvan hij houdt”, stond boven zijn opiniestuk in The Guardian. Monbiat beschuldigde Attenborough ervan een vals beeld te schetsen van onze planeet en daarmee “verwarring, onwetendheid en zelfgenoegzaamheid” te genereren. Toen Attenboroughs Planet Earth II uitkwam, uitte zijn BBC-collega Martin Hughes-Games, presentator bij het populaire natuurprogramma Spring Watch, gelijkaardige bezwaren. 

Sir David verklaarde toen dat het een ‘afknapper’ is, om in een documentaire al te alarmistisch in te zoomen op de bedreigingen van de natuur. Wijzigt het tv-icoon zijn koers? En zo ja, hoe komt dat? Voor elke andere maker zou de factor Netflix het verschil kunnen zijn. Dat geeft zijn makers vaak meer vrijheid dan een instituut op de BBC. Voor Attenborough klinkt dat minder geloofwaardig. De man heeft een enorme staat van dienst bij de Britse staatsomroep. Hij was als tv-producer verantwoordelijk voor de uitzending van de maanlanding. Als programmadirecteur bij de BBC zette hij het licht op groen voor het legendarische cultprogramma Monty Python’s Flying Circus. Bovendien is hij door de Queen in de adelstand verheven en wordt hij door de doorsnee Brit op handen gedragen. Moeilijk voor te stellen dat íémand in Londen hem zou beknotten, of dat Attenborough zich zou laten beknotten. Een andere factor is het World Wide Fund for Nature (WWF), dat ook een partner is in deze docureeks. Als ngo communiceert die doorgaans wat dwingender. Dat zou een toonverandering kunnen verklaren.

Tonen, niet preken

“Maar ik denk niet dat er veel verandert”, zegt Chris Dusauchoit, jarenlang het gezicht van het VRT-programma Dieren in nesten en een grote fan van Sir David. “Hij heeft die boodschap altijd al meegegeven, maar legt het er nooit vingerdik op. Je moet tussen de regels lezen. Hij toont de rijkdom, waarna je niet anders kan dan je afvragen wat we moeten doen om die te bewaren. Zijn programma’s zijn absolute kijkcijferkanonnen, die bereiken een enorm publiek. Dan kan je beter tonen dan preken, om de boodschap te verspreiden.”

Joost Tack, eindredacteur van Onze natuur, een prestigieuze natuurreeks die in 2022 bij ons op Canvas komt, deelt die lezing. “Als ik hoor wat hij in die openingsscène van Our Planet zegt, dan ligt dat in de lijn van de verwachtingen. Attenborough vertrekt vanuit schoonheid, verwondering en trots. Wij volgen trouwens diezelfde aanpak. Dat is een goede basis om het over de problemen te hebben, zonder opgestoken vingertje.”

Our Planet, vanaf vrijdag op Netflix.