Jacht op plastic is open
Wonderkind en ondernemer Boyan Slat begint eraan. Gisteren plaatste hij een testmodel in de Noordzee van zijn installatie die de plasticsoep in de oceanen moet opruimen. De vraag is: kan het zware stormen weerstaan?
Een kleine vier jaar geleden lanceerde Boyan Slat, toen 18 jaar, een revolutionair idee voor het opruimen van de enorme hoeveelheden plasticafval die in de oceanen ronddrijven. Gisteren is een cruciale test voor de haalbaarheid van zijn schoonmaakplannen begonnen. Een prototype van de door hem bedachte installatie die plastic uit de oceanen moet vissen, is in de Noordzee geplaatst.
Slat presenteert een schaalmodel van het gevaarte dat uiteindelijk zal bestaan uit drijvers van bij elkaar 100 kilometer lang. Die moeten plastic verzamelen dat vervolgens per schip kan worden afgevoerd. De testinstallatie is een stuk kleiner: 100 meter. Dit systeem wordt zo'n 23 kilometer voor de kust van Scheveningen aan boeien vastgemaakt. Daar blijft het een jaar om na te gaan of het onder alle weersomstandigheden intact blijft.
Volgens Slat, ex-student aan de TU Delft, is de test in de Noordzee een belangrijke stap op weg naar uitvoering van zijn plan om de 'plasticsoep' in de oceanen op te ruimen. Hij wil in 2020 beginnen in de Stille Oceaan, tussen Hawaï en Californië. Slat denkt dat met één systeem in tien jaar de helft van het ronddrijvende plastic in de zogeheten Great Pacific Garbage Patch kan worden opgevist.
Miljoenenbedrijf
Met de proef in de Noordzee hoopt het team van Slat meer te weten te komen over de effecten van golven en stromingen, over de belastbaarheid van het systeem en over de bewegingen van de drijvers. Tot nu toe zijn die factoren alleen onderzocht aan de hand van computersimulaties. De vraag is of de drijvers zware storm en hoge golven zullen weerstaan.
Het ontwikkelen en testen van de installatie kost 1,5 miljoen euro. Geld dat is opgebracht door baggerbedrijf Boskalis, een anonieme investeerder en de overheid. Die stelden elk 500.000 euro beschikbaar.
De plannen van Boyan Slat baarden wereldwijd opzien en de ex-student is inmiddels topman van een miljoenenbedrijf, The Ocean Cleanup. Er was ook kritiek. Sommige wetenschappers verweten hem het plasticprobleem aan de verkeerde kant aan te pakken: aan het einde van de afvalstroom. Ze vinden dat een oplossing moet worden gezocht in preventie en het beperken van de afvalstroom voordat het plastic in zee terechtkomt.
In de Volkskrant verdedigde Slat zich eind vorig jaar tegen deze kritiek. Hij zei zich ervan bewust te zijn dat hij niet het hele plasticprobleem in de wereld oplost. "Opruimen en preventie vullen elkaar aan. Veel organisaties zijn bezig met preventie en ik zag dat niemand bezig was met technologie om plastic op te ruimen. Bovendien stelt deze technologie ons in staat in de toekomst systemen te bedenken om plastic in rivieren op te ruimen, dus voordat het in zee komt."
Marien bioloog Jan Andries van Franeker, verbonden aan het instituut Imares van de Universiteit Wageningen, juicht het ontwikkelen van nieuwe technieken door Slat toe, maar is ook kritisch. Volgens hem zou het effectiever zijn om de opruiminstallaties bij riviermondingen te plaatsen, zodat het afval de volle zee niet bereikt. "Als er geen plastic meer naar zee wordt afgevoerd zal het plastic dat nu in gyres (ronddraaiende oceaanstromingen, CS) drijft binnen tien tot twintig jaar zijn verdwenen. Ongeveer dezelfde periode die Slat denkt nodig te hebben om de Pacific Garbage Patch schoon te maken."
Volgens Van Franeker bevindt zich slechts een fractie van al het afvalplastic in gyres. "Een groot deel van het plastic dat jaarlijks in zee komt, verdwijnt. Veel plastic belandt op kusten of zinkt, of verdwijnt uit zicht omdat het in microscopisch kleine deeltjes is uiteengevallen."
Bij de bron
Eerder zei Slat dat het relatief makkelijk zal zijn een systeem voor het schoonmaken van rivieren te ontwikkelen als er eenmaal een goed werkend systeem is voor de oceaan. Hij wil zich eerst concentreren op het oceaanprogramma. Zolang de vervuiling niet bij de bron is aangepakt, is het schoonmaken van de oceanen volgens hem noodzakelijk om de ecologische schade door plastic te beperken.
Bart Koelmans, hoogleraar water- en sedimentkwaliteit aan de Universiteit Wageningen, laat weten sympathie te hebben voor de plannen van Slat, ook al is hij zich bewust van de beperkingen. "Het stoppen van de afvalstroom is natuurlijk het beste. Maar dat gebeurt niet. Het is goed dat Boyan Slat dit probleem zichtbaar maakt."