Wouter Beke, de koning van de manoeuvres
Hemel en aarde bewegen om de premier te kunnen leveren, om dan als puntje bij paaltje komt alles opnieuw in de weegschaal leggen. Als het CD&V-voorzitter Wouter Beke aan iets niet ontbreekt, dan is het wel 'sang froid'. Maar zelfs de meest fervente pokeraar overspeelt al eens zijn hand.
"Marianne Thyssen is onze topkandidaat voor Europa." En ook: "Met de Zestien zijn wij niet getrouwd." Die dubbelvoudige boodschap bracht schaakgrootmeester Wouter Beke dinsdagavond in de late uurtjes over aan MR-voorzitter en coformateur Charles Michel. Een onverwachte zet, die de Franstalige liberalen even in de war bracht. CD&V de premier, MR de eurocommissaris, zo luidde de logica in hun hoofd.
Het is ook het ultieme argument dat menig liberaal al weken verspreidt om Didier Reynders zeker in het Berlaymontgebouw te krijgen: als CD&V per se Marianne Thyssen naar Europa wil, dan kan ze niet ook Kris Peeters premier maken. Het is het een of het ander. Ervan uitgaande dat CD&V Peeters nooit zou offeren.
Dat Beke nu plots toch op zijn minst die indruk wekte, heeft alles te maken met het prijskaartje dat er aan de Wetstraat zestien hangt. CD&V dreigde zwaar te moeten betalen voor het premierschap. Door maatregelen te slikken die heel moeilijk te verdedigen vallen tegenover haar linkse flank enerzijds, door Reynders in plaats van Thyssen naar Europa te sturen anderzijds. En dus trok Beke zijn troefkaart.
De voorzitter hoopte zo drie vliegen in één klap te slaan. CD&V kan weer aanspraak maken op de Europese Commissaris én op een grote linkse trofee, zoals een vermogenswinstbelasting. Tegelijkertijd weet de partij maar al te goed dat van alle dames en heren aan tafel Kris Peeters de enige echt valabele kandidaat-premier is.
In de val
De sous-entendu van het plan-Beke: CD&V wint altijd. Of toch op voorwaarde dat de andere spelers op het veld in de val trappen. En daar hadden de christendemocraten gisteravond een probleem. Eens hun gesprekspartners van hun verbazing verlost waren en het verrassende mediaoffensief geluwd was, doorzagen ze de strategie snel. Het plan van CD&V leidde gisteravond tot een opstoot van wantrouwen bij de federale onderhandelingen. Bij het ter perse gaan was het dan ook hoogst onzeker dat Beke zijn slag zou thuishalen.
Dat uitgerekend Beke met het manoeuvre uitpakte, moet niet verbazen. Hij mag dan wel het imago hebben van 'Markske van De kampioenen' en in Humo schertsend gebombardeerd worden tot 'Christendemocratische Superheld'; wie al eens met hem onderhandelde, weet beter. "Onderhandelen met Wouter, dat is een staarwedstrijdje. Wie knippert als eerste met de ogen? Geloof me, je kunt maar beter uitgeslapen zijn wanneer het zover is. Hij is daarin een topper." De CD&V-voorzitter is een kei in het om ter langst zwijgen om uiteindelijk zijn slag binnen te halen.
CD&V is sinds 25 mei de tweede partij in Vlaanderen, in de federale coalitie zelfs pas de derde. Dat belet de christendemocraten echter niet om overal de wet dicteren. In Vlaanderen was van meet af aan duidelijk dat het minister-presidentschap niet haalbaar was, maar CD&V slaagde er wél in om het gros van het Vlaamse budget binnen te rijven. Normaal gezien worden onderwijs en welzijn netjes onder de partners verdeeld. CD&V nam alles, en liet de rest aan N-VA en Open Vld.
De liberalen moesten er sowieso niet bij voor Beke en co. Ze stemden enkel in met de toetreding van Gwendolyn Rutten en haar partij tot de Vlaamse regering op één voorwaarde: Kris Peeters wordt zeker premier van de federale ploeg. Een galante uitweg voor de gewezen minister-president, die er de man niet naar is om onder een andere heer te dienen.
Ervaring deed Beke, de burgemeester van Leopoldsburg, op tijdens de 541 dagen tussen juni 2010 en december 2011. Het waren de eerste onderhandelingen die hij op het hoogste niveau leidde, maar het was wel nieuwkomer Beke die voor het scharniermoment zorgde. Ongepland dan nog.
Toen Elio Di Rupo (PS) na een dik jaar discussiëren eindelijk een formateursnota op tafel legde, beantwoordde Beke de vraag om nu ook een regering te vormen met een 'Ja, maar...' Hij wilde wel, maar niet zonder N-VA. Beke was echter nog niet volledig uit zijn woorden of zijn 'copain' Bart De Wever (N-VA) maakte de nota af. Een verbouwereerde Beke voelde zich bedrogen en gaf Di Rupo toch zijn woord.
Klaar en duidelijk
Het is de laatste keer dat Beke een ander de wet laat dicteren. Hoezeer hij nu de touwtjes in handen houdt, blijkt duidelijk uit de reportage die het RTBF-programma Questions à la Une gisteravond uitzond. Als het dankzij de Limburger is dat de regering-Di Rupo er kwam, dan is het zeker aan hem te danken dat de Zweedse coalitie vorm kreeg.
Had het aan PS, cdH, maar ook MR gelegen, dan kon de klassieke tripartite haar werk vrolijk voortzetten. Maar dat was buiten de CD&V-voorzitter gerekend. Centrumrechts kon het zijn, centrumrechts moest het worden. Op 28 mei al, drie dagen na de verkiezingen, gaf hij de boodschap klaar en duidelijk door aan Charles Michel (MR) en Benoît Lutgen (cdH). De PS voelde de bui hangen en begon meteen aan de vorming van de Brusselse en Waalse regeringen.
Het is het enige moment waarop Beke even panikeerde. Nog dezelfde dag beslisten CD&V en N-VA om de linkse Franstalige as te counteren door hun eigen centrumrechtse verbond te smeden, dan nog zonder Open Vld. Pogingen van informateur Charles Michel om half juli alsnog een tripartite te vormen, werden door Beke opnieuw naar de prullenmand verwezen. Het zal met N-VA zijn, of het zal niet zijn.