'Je moet van je mislukkingen leren houden

Het is een simpel idee. Combineer de quizhype met een soort Spel zonder grenzen, waarbij je inspeelt op het gemeenschapsgevoel in dorpen en steden. Het resultaat is De slimste gemeente, een puik programma dat in theorie al- les heeft om het te maken. We confronteren Michiel Devlieger even niet met de harde realiteit van de kijkcijfers (van 480.000 naar 240.000 en 350.000 na drie afleveringen). Woestijnvis- makers zijn het verschil met de gouden VRT-tijden al even gewoon. "Natuurlijk wil ik een programma maken waar veel mensen naar kijken, maar er is méér dan dat", zegt hij. "Ik vind het prettig om te doen. Het idee is eenvoudig: een soort Beker van België, niet met sport maar met kennis als basis."

Het is een origineel evenwicht: toppers uit het quizcircuit en het volkse aspect. Tevreden over de combinatie?

"Het lokale element is erg belangrijk. Ik wil niet ideologisch klinken, maar ik hou nogal van dat gemeenschapsgevoel. Sven De Leijer gaat overal poolshoogte nemen. De rest van Vlaanderen is ook benieuwd naar wat er leeft in gemeenten die niet zo bekend zijn als Antwerpen of Kortrijk. Sven merkt wel dat er veel emoties bij te pas komen. Het gevoel dat 'onze mannen in de grote stad ons dorp gaan vertegenwoordigen'. Sommige steden hebben 200 kandidaten gehad bij de preselecties.

"Het is ook logisch dat de burgemeester erbij is, naast twee doorgewinterde quizzers met veel ervaring. Hij is de kapitein en hij brengt de crème de la crème van zijn gemeente mee."

Er kwam wel kritiek dat de vragen te moeilijk zouden zijn, wat het grote publiek zou afschrikken.

"Wil je echt goeie quizkandidaten overtuigen om mee te doen, dan moet de lat hoog liggen. De sterkhouders in het circuit halen hun neus op voor tv-quizzen als Blokken. De Canvascrack kan voor hen nog net. Toch mispakken ze zich aan De slimste gemeente. Normaal spelen ze in ploegen van vier, en elk van hen heeft een specialiteit. Nu zitten er twee kandidaten met een algemene kennis, maar het tempo ligt hier veel hoger. In een quiz in een parochiezaal kun je overleggen en nadenken. En pinten drinken, ondertussen. Hier moet je niet alleen het antwoord kennen, je moet het ook op het juiste moment kunnen geven. Onderschat de stressfactor niet.

"Overigens proberen we heel erg het evenwicht te bewaken tussen vragen die uitdagend genoeg zijn voor een topquizzer, maar die toch breed genoeg zijn om de doorsnee tv-kijker te bedienen. Een überquizzer kun je perfect uit zijn lood slaan met een vraag over Mega Mindy. En zeker als we een foto tonen in haar latex pakje."

Is het toeval dat er na Quiz me Quick van Bart De Pauw opnieuw een programma is dat inspeelt op de quizhype? Jullie zitten ook samen in dezelfde quizploeg, niet?

"Bart is er veel fanatieker mee bezig dan ik. Ik sta op zijn reservelijst en mag soms eens inspringen. Het quizcircuit is al tien jaar exponentieel aan het groeien. Het is dan ook logisch dat daar tv-programma's van komen. Ik vind wel dat de charme er een beetje af is sinds er niet meer gerookt mag worden. (lacht)"

Vlaanderen is wild van aartsmoeilijke quizzen, terwijl onderzoek uitwijst dat het erg slecht gesteld is met onze algemene kennis. De toekomstige leraren van onze kinderen denken dat Napoleon een merk van sigaren is.

"Wij waren in het begin bang dat we alleen maar mannen en vrouwen van middelbare leeftijd zouden vinden, maar nu blijkt dat er veel jong volk is doorgestoten naar de finales in hun gemeente. Het is een paradox, maar je kunt niet zeggen dat Vlaanderen er in het algemeen dommer op wordt."

La Flandre profonde is echt wel je ding. Ook Van vlees en bloed was een ode aan het dorp en het platteland.

"Ik kom uit Moen in West-Vlaanderen, een dorp van 2.500 mensen (deelgemeente van Zwevegem, KvdB). Ik heb daar twaalf jaar gewoond. Daarna heb ik op internaat gezeten en ben ik gaan studeren: eerst regentaat Nederlands-Geschiedenis en daarna Conservatorium in Antwerpen.

"Toen ik twaalf was, was ik in minstens tachtig procent van de huizen van Moen geweest, meestal langs de achterdeur. Ik kan nu nog elk gezin opnoemen dat toen tussen mijn ouderlijk huis en de kerk woonde. Ik was een kind van middenstanders.

"Ik heb lang genoeg in Antwerpen rondgehangen om het lichte dedain van de grootstad tegenover het platteland te leren kennen. Toch zou het wel eens kunnen dat De slimste gemeente zal aantonen dat het genie van Vlaanderen in een klein dorp woont. Gent wordt het al zeker niet, want die liggen er al na één aflevering uit.

"Luister, ik verheerlijk dat dorpsleven niet. Ik ben blij dat ik niet meer in Moen woon en het is pas door er te vertrekken dat ik er meer van ben gaan houden."

Even terug naar het prille begin van je tv-carrière. In 1993 word je, samen met Tom Lenaerts, Ineke Nijssen, Johan Terryn en Bart Klein, ontdekt door Mark Uytterhoeven. Jullie speelden bij de Belgische Improvisatieliga. Vertel...

"Mark zat tussen Het huis van wantrouwen (1991-'92) en Morgen maandag ('93) en hij was op zoek naar acteurs voor zijn projecten. Op een dag komt hij meetrainen bij de Belgische Improvisatieliga en al snel vraagt hij Tom Lenaerts om op de redactie van Morgen maandag te komen werken.

"Hij had ondertussen de rechten van Channel 4's Who's Line Is it Anyway gekocht en wilde ook zoiets maken. Hij toonde ons een opname van dat improvisatieprogramma en vroeg of we wilden meewerken aan een Vlaamse versie. Dat is Onvoorziene omstandigheden geworden, in 1994."

Hoe is die Belgische Improvisatieliga begonnen?

"Het is eigenlijk een Canadees concept. Ik ben daar beland in 1991. In Brussel was er al een afdeling in de Mirano in Brussel en een groepje acteurs kwam in Antwerpen samen op de zolder van het Raamtheater om daar ook een afdeling op te richten. We amuseerden ons te pletter. Ik heb daar Tom Lenaerts en Johan Terryn leren kennen.

"Het was een circuit dat te vergelijken is met het stand-upcomedycircuit van nu. Dat hangt op een bepaald moment in de lucht, mensen vinden elkaar en sommigen stoten ook door naar het professionele circuit of naar de televisie."

Daarna heb je met Bart De Pauw en Tom Lenaerts voor de VRT Schalkse ruiters gemaakt, met een memorabele verschijning in de rubriek 'Red Michiel. Daarna kom je bij Woestijnvis terecht.

"De VRT zat in die tijd in slechte papieren. Vtm was oppermachtig en alleen de programma's van Mark Uytterhoeven en daarna Schalkse ruiters konden wat tegengewicht bieden. Uytterhoeven en Wouter Vandenhaute werkten voor Supersport en Wouter richtte met Erik Watté en Jan Huyse Woestijnvis op. Ondertussen waren De Pauw, Lenaerts, Michel Vanhove en ik aan het broeden op De mol. We hebben ons dan aangesloten bij Woestijnvis en zo is de trein beginnen te bollen."

De mol blijft een monument. Een Gouden Roos in Montreux (2000). Daarvoor had enkel De Nieuwe Snaar een Bronzen Roos gekregen en het duurde tot Benidorm bastards - tien jaar later - voor er weer een Vlaamse winnaar was.

"Er was daarvoor ook al wel eens een hype gecreëerd door de Vlaamse televisie. Onze collectieve oproep om Bert De Graeve in Schalkse ruiters te krijgen, of de fileconcerten bij Morgen maandag. Maar bij De mol ging het om méér dan een kreet als 'Sjamayee!' Iedereen in Vlaanderen speelde mee met De mol. Douglas De Coninck schreef elke week een pagina in De Morgen op zoek naar sleutels en hints. Terry Verbiest is ooit 's nachts naar de Langestraat in Oostende gereden met een tamtam omdat hij dacht dat er iemand tevoorschijn zou komen die hem de naam van de Mol zou onthullen. Hilarisch!"

Het is natuurlijk het ultieme nerdprogramma.

"Misschien wel. Het prikkelt de Hercule Poirot in elk van ons. Het is een totaal nutteloze bezigheid om in de soundtrack van De mol hints te zoeken die je kunnen helpen om het mysterie te ontsluieren. Maar het is onweerstaanbaar."

Heb je nog contact met de kandidaten van toen?

"Soms groeten we elkaar op Facebook, meer niet. We hebben er toen goed op toegezien om de kandidaten te beschermen en hen niet voor de leeuwen te gooien. Het was niet de bedoeling dat ze BV's zouden worden."

Om successen te boeken, moet je ook op je bek durven te gaan. Heb je ooit programma's gemaakt waarover je minder tevreden bent?

"Ik heb in het improvisatiecircuit geleerd dat je van je eigen mislukkingen moet houden. Als je ergens in gelooft, moet je je zonder voorwaarden durven te smijten. Als elke zweem van twijfel je tegenhoudt, komt er nooit iets van terecht.

"Als ik terugblik, zie ik geen programma dat ik liever niet had gedaan. Ik weet dat er wat kritiek was op De laatste show en ik kan dat ook een klein beetje begrijpen. Ik had erg weinig tijd om me in te werken, zodat het iets kreeg van growing up in public. Maar na een maand kreeg ik het programma onder de knie en kon ik er mijn stempel op drukken, me dunkt."

Woestijnvis heeft jullie altijd het kader geboden waarbinnen mislukkingen mogelijk waren. Is dat nu anders sinds jullie voor VIER werken?

"Heel weinig, eigenlijk. Ik werk voor Woestijnvis, juist omdat ik weet dat je daar ruimte en tijd krijgt. Bij Woestijnvis weten ze dat die aanpak geld kost. Als we ook in de toekomst nog programma's willen die nieuwe paden verkennen, dan is er geen andere manier.

"Neem nu Van vlees en bloed. Na De parelvissers wilde ik eigenlijk iets kleins maken, iets van een half uur. Met Tom Van Dyck werkte ik aan een programma over de relatie tussen mens en dier. Een mengeling van fictie en informatie. De eerste aflevering stond op papier toen Tom een regie moest doen. Enkele weken later kwamen we weer samen en voelden we dat we op een heilloos spoor zaten. Uiteindelijk hebben we de fictieve verhaallijn - waar ook al een slager in voorkwam - behouden en die uitgewerkt tot Van vlees en bloed.

"Als je niet de tijd krijgt om dingen uit te proberen, ga je altijd variaties van hetzelfde maken. Dat wordt uiteraard de uitdaging voor Woestijnvis, want een commerciële zender drijft zo veel mogelijk op variaties van hetzelfde."

Woestijnvismedewerkers beklemtonen tegenwoordig dat ze voor Woestijnvis werken en niet voor VIER. Dat valt op.

"De VRT verweet ons vroeger ook al dat we alleen aan onze eigen programma's dachten. Ik ben ervan overtuigd dat wat ik wil maken het best tot zijn recht komt in een bepaalde context. En bij mij is die context Woestijnvis.

"Wij zijn weggegaan bij de VRT omdat de politiek niet langer wilde dat de openbare omroep zich exclusief bond aan één productiehuis. Er is toen gekozen voor VIER. Ik ben op dat moment geraadpleegd en blijf achter die keuze staan. Het was ook de enige manier om al die talenten samen te houden. Wij voelden ons wel verantwoordelijk voor onze medewerkers. De keuze voor VIER was vooral een keuze voor Woestijnvis. Het was dat of doorgaan met een fractie van wat we waren."

Vtm heeft zich goed gewapend tegen de komst van VIER. Hadden jullie dat verwacht?

"Vtm houdt zich heel kranig. Ze hebben zwaar geïnvesteerd in hun najaar. Ik hoop dat VIER het snel iets beter zal doen, zodat vtm ook verplicht zal zijn om te blijven investeren.

"Een serie als Clan zou niet gemaakt zijn als VIER er niet zat aan te komen. Je ziet aan die serie dat er zorg aan besteed is. Het moest goed zijn, ze wilden niet afgaan."

De analyse van de huidige matige score van VIER is dat jullie de zendertrouw hebben onderschat. Klopt dat?

"Zendertrouw is relatief. Ik maak me sterk dat het mogelijk is om te knabbelen aan de huidige krachtsverhoudingen. Dat is vroeger nog gebeurd. In 1996 stonden er alleen maar vtm-programma's in de top 10 en toen kwam Schalkse ruiters. Daarna hebben we die top 10 ingepalmd. Het gaat deze keer misschien iets langer duren, maar Vandenhaute heeft van bij de start gezegd dat we onszelf tot eind 2014 de tijd moeten geven."

De kijker wil Vlaamse programma's. Met Amerikaanse series kan VIER het niet redden.

"Ook dat hebben we aan vtm te danken. Ze hadden daar destijds kunnen kiezen voor goedkope Amerikaanse series en formats. Dat hebben ze niet gedaan. En hoe meer Vlaamse fictie de kijker wil, hoe beter het voor Woestijnvis is.

"Weet je, ik maak me weinig zorgen. We zitten in een soort shift en niemand weet waar de media precies naartoe gaan. Misschien bestaan er over een decennium wel geen aparte zenders meer. Maar programma's zullen er altijd zijn.

"Mag ik er ook op wijzen dat we niet op voet van oorlog leven met de VRT. Wij hebben ons contract netjes uitgediend zonder misbruik te maken van onze positie om VIER te promoten."

De Pauw wou destijds een langspeelfilm maken. Jan Eelen dook het theater in. Heb jij ambities buiten de televisie?

"Ik heb niet de behoefte om iets voor het witte doek te maken. Ik vind trouwens dat de interessantste dingen tegenwoordig voor televisie worden gemaakt."

Zijn jullie niet jaloers op de Scandinavische tv-makers? Elke reeks uit het hoge Noorden is een hype. Maar er is genoeg Vlaamse fictie dat daar naast kan staan.

"Op Borgen na zijn die Scandinavische reeksen allemaal crimi's. Dat is op dit moment het dominante genre. Jammer genoeg gooien ze nu ook hun oude slechte series op de markt.

"Ik denk niet dat Vlaamse fictie de volgende internationale hype zal zijn. Ik zie wel heel veel goeie dingen uit Frankrijk komen: Engrenages (coproductie Canal+ en BBC- 'Spiral', KvdB) en Braquo (coproductie Canal+ en RTBF, KvdB), bijvoorbeeld. Die worden in de hele wereld uitgezonden, maar de Vlaamse zenders willen er blijkbaar niet van weten.

"Ik vind die desinteresse voor alles wat uit Frankrijk komt vreemd. Dat land lijkt voor ons nog net goed genoeg om er doorheen te rijden op weg naar onze vakantiebestemming."

Met een paar vrienden heb jij al jaren een 'geheim' genootschap dat De VEVA heet. Jullie zoeken er definitieve oplossingen voor hete hangijzers zoals de Palestijnse kwestie en de prijs-kwaliteitverhouding van single malt whisky. Wat staat er deze dagen op jullie agenda?

"We komen niet meer zo vaak samen, maar ik stond woensdag met open mond naar de pausverkiezing te kijken. Dat was niet meteen een swingende gebeurtenis.

"Ik zou aan het genootschap willen voorstellen dat de Kerk er gewoon eens een maandje mee moet ophouden. Alle kerken dicht. En dan na een maand opnieuw de deuren opengooien voor een grootschalige herlancering. Misschien is er dan nog hoop. (lacht)"

Michiel Devlieger

• Geboren in Moen (Zwevegem) op 12 april 1964

• Regentaat Nederlands-Geschiedenis aan Pius X-Instituut

• Afdeling Woord aan Conservatorium in Antwerpen.

• 1988-'94 stafmedewerker dramatische vorming vzw Mooss (Leuven)

• 1991-'93 coach en speler bij Belgische Improvisatieliga (BIL)

• 1995-'96 rubriek 'Vlaamse reuzen' in Piazza op Radio 1 (met Tom Lenaerts)

• 1996-'97Schalkse ruiters (o.m. 'Red Michiel') voor VRT

• 1998-2003 De mol (presentator) vanaf dan bij Woestijnvis

• 2000 Gouden Roos van Montreux voor De mol.

• 2001-'03Mannen op de rand van een zenuwinzinking en Napels zien. (medewerker, presentator)

• 2006De parelvissers (scenario met Michel Vanhove en Tom Van Dyck)

• 2009Van vlees en bloed (scenario met Tom Van Dyck)

• 2009-'12De laatste show (presentator)

• 2013De slimste gemeente (presentator)