Eindelijk schieten de G20 en de OESO in actie

Begin deze maand onthulde de Britse ngo Action Aid een opmerkelijk verhaal. Associated British Foods, bij ons bekend van Twinings, had het straatarme Zambia inéén jaar tijd 27 miljoen dollar door de neus geboord. Via een optimalisering van zijn belastingen sluisde het bedrijf enorme winsten op de suikerproductie door naar belastingparadijzen als Mauritius en Jersey, en naar zelf opgerichte nepbedrijfjes in Nederland en Ierland. Daarbovenop spande het bedrijf nog een proces in tegen de overheid waardoor het beroep kon doen op een sterke belastingverlichting die eigenlijk bedoeld was voor Zambiaanse boeren

Het gedrag van de tweedegrootste suikerproducent ter wereld is wanstaltig als je naar de Zambiaanse realiteit kijkt: twee derde van het land leeft onder de armoedegrens van 2 dollar per dag, 45 procent van de kinderen is ondervoed. Voor het bedrag dat de Zambiaanse overheid miste aan belastinginkomsten konden 48.000 kinderen naar school gaan.

Het item is een typisch ver-van-ons-bedverhaal en haalde niet onze eigen media, maar toch klinkt het bijzonder herkenbaar. Ook bij ons kwamen verhalen naar boven waar multinationals nauwelijks belastingen betalen. En hoewel het in eigen land nog geen zaak is van leven of dood, leven we stuk voor stuk mee met de gevolgen.

Vandaar dat wij blij zijn met het voornemen van de G20 en de OESO om eindelijk paal en perk te stellen aan het ontduikingsgedrag van multinationals. Het is een kat die we vanuit de ontwikkelingssector al bijzonder lang de bel aanbinden. Zo lang dat we zelfs even opkeken van het initiatief van de OESO. De OESO is al jaren perfect op de hoogte van prijsvervorming en andere trucs uit de fiscale spitstechnologie en heeft niet de traditie daar heel sterk tegenin te gaan.

Champagne

Zo kwam de organisatie vlak na de financiële crisis van 2008 bij het bestrijden van belastingparadijzen niet verder dan een regeling waarbij verdachte landen 'onschuldig' werden als ze een informatieakkoord sloten met twaalf andere landen. De verdachten vonden elkaar makkelijk. In Luxemburg en andere oorden ging de champagnekurk van de fles. Ook in het reguleren van multinationals was de OESO dubbelzinnig. Eind jaren zeventig lanceerde de organisatie zelf een serie regels voor multinationals, louter om een bindende gedragscode binnen de VN te vermijden. Die van de OESO waren degelijk, maar niet bindend.

Waarom dan nu plots wel actie? Dat moeten we misschien niet te ver zoeken. Veel OESO-landen kreunen onder scherpe besparingen. Tegelijk lezen burgers - en niet te vergeten lokale ondernemingen - dat multinationals geen of nauwelijks belasting betalen. De grenzen van het fiscale opbod en de ondoorzichtige afspraken die regeringen vaak samen hebben georganiseerd komen meer in zicht, nu ook hier de gevolgen duidelijker worden.

Nochtans waren er voorheen signalen genoeg, en niet zelden uit ontwikkelingslanden. Een studie van het Britse Taks Justice Network eind vorig jaar toont aan dat de superrijken wereldwijd 21.000 miljard dollar (het aantal nullen alleen al) uit de radar van overheden en belasting houden via belastingparadijzen. In 2010 alleen al verloren ontwikkelingslanden 858,8 miljard dollar als gevolg van corruptie, misdaad en belastingontduiking.

Uiteraard wordt de kloof tussen arm en rijk er hierdoor niet kleiner op. Ondanks de wereldwijde groei stellen we vast dat het vooral de superrijksten zijn die rijker worden. De laatste 20 jaar steeg hun inkomen met 60 procent. Ondertussen is er nog steeds meer dan een miljard mensen dat moet rondkomen met minder dan 1,25 dollar per dag en staat ook een deel van de middenklasse het water aan de lippen.

Zowel in landen als tussen landen is de aanpak van de inkomenskloof een absolute noodzaak. Inzetten op een correcte belastinginning van multinationals is hierbij een eerste goede stap. Het invoeren van een Europese transactietaks een andere. Eén zaak staat vast: actie ondernemen tegen armoede kan niet langer zonder de excessen van extreme rijkdom aan te klagen. Nu nog zorgen dat het niet meer van de politieke agenda valt.