Vier remedies tegen jeugdwerkloosheid

"Jeugdwerkloosheid bestrijden is de grootste prioriteit van dit moment, voor alle Europese leiders." Het zijn woorden van Herman Van Rompuy, afgelopen zaterdag uitgesproken in een speech voor de Federatie van Jonge Europese Groenen.

De Europese president liet er in die speech geen misverstanden over bestaan. Als één op de vier jonge Europeanen geen werk heef, dan heeft Europa een gigantisch probleem. Een probleem dat om een langetermijnoplossing vraagt, maar ondertussen te acuut is om ook niet onmiddellijk te worden aangepakt. "Iedereen moet worden gemobiliseerd", aldus Van Rompuy, "de nationale overheden, de lokale overheden, kleine en grote ondernemingen, de sociale partners en ook de Europese instellingen."

Dat Europa inderdaad met een groot probleem zit, wordt door niemand tegengesproken. Zoals ook bijna iedereen het eens is over de oorzaak ervan. De Europese jeugdwerkloosheid is in belangrijke mate een gevolg van de recessie, de stagnerende of krimpende economie dus. Koen Schoors (UGent) en Jan Denys buigen zich over mogelijke remedies.

Organiseer stages

"Jongeren zijn in crisistijden altijd als eerste het slachtoffer", zegt Jan Denys. "Ze zijn nu eenmaal makkelijker te ontslaan dan ouderen. Bovendien zijn het nieuwkomers. Wie als nieuwkomer de arbeidsmarkt betreedt in een recessie zal daar meer hinder van ondervinden dan iemand die al aan het werk is. Aan de andere kant zullen jongeren, omdat ze goedkoper zijn, ook als eerste weer aangenomen worden als straks de economie heropleeft."

Op papier lijkt de oplossing dus heel eenvoudig. Zorg ervoor dat de economie weer begint te groeien, en het probleem is van de baan. Maar dat is natuurlijk makkelijk gezegd. En bovendien slechts de halve waarheid. Landen als Spanje en Griekenland kampten ook voor 2008 met een relatief hoge jeugdwerkloosheid. En dus, zo zegt zowel Denys als Koen Schoors, moeten we het probleem (net als een mogelijke oplossing) ook in het onderwijs situeren.

"Overal, maar vooral in de mediterrane landen, verlaten nog veel te veel jongeren het onderwijs zonder diploma", zegt Denys. Daarnaast kent heel Europa een probleem van mismatch tussen onderwijs en arbeidsmarkt. Schoors: "Op dat vlak reikt Duitsland ons een deel van de oplossing aan. Wie in Duitsland de school verlaat, krijgt in de regel onmiddellijk een stageplaats aangeboden. Op die manier geef je jongeren meteen werkervaring mee, en maak je de overgang van de schoolbanken naar de arbeidsmarkt een stuk makkelijker."

Meer stageplaatsen zijn ook volgens Denys een manier om jongeren de weg naar de arbeidsmarkt te helpen vinden. "Maar het belangrijkste lijkt me toch een drastische hervorming van het onderwijs. Helaas, en dat is het drama van deze generatie jongeren, duren zulke hervormingen minstens vijftien jaar."

Laat ouderen jongeren opleiden

Europa keurde zopas de jeugdgarantieregeling goed. Die regeling houdt in dat jongeren tot 25 jaar binnen vier maanden na de schoolbanken een job, een stage of een leercontract moeten krijgen. Voor die regeling is zes miljard euro vrijgemaakt, een aardig bedrag, maar allicht niet veel meer dan de spreekwoordelijke druppel op de hete plaat.

"Anders dan in de jaren zeventig en tachtig heeft de overheid geen geld meer voor dure tewerkstellingsprogramma's", zegt Denys. Jobs voor jongeren creëren door oudere werkkrachten te onslaan is bovendien helemaal een slecht idee, zo menen zowel Denys als Schoors. "Dat is in het verleden vaak gebeurd, maar het is een schijnoplossing", aldus Schoors. "Je verplaatst het probleem, en zorgt er indirect voor dat de sociale lasten nog zwaarder gaan wegen."

Op een heel andere manier kunnen oudere werknemers wél bijdragen aan een oplossing van het probleem. "Waarom vragen we oudere werknemers niet om hun ervaring en kennis te komen delen voor de schoolbanken? Ik ben er zeker van dat ze op die manier mee iets kunnen doen aan de mismatch tussen onderwijs en arbeidsmarkt."

Verstrek kredieten

Volgens Duitse media zou de Europese investeringsbank straks alles samen 60 miljard euro willen lenen aan bedrijven die jonge mensen aan het werk zetten. "Een uitstekende maatregel", zegt Schoors, want zeker in de mediterrane landen worden vandaag nog nauwelijks kredieten verstrekt. Zoiets is natuurlijk wurgend voor de economie."

In België verwacht ondertussen zowat iedereen heil van een loonlastenverlaging. Zo'n verlaging zou immers een dubbel heilzaam effect hebben op de economie. De werknemer houdt meer loon over, waardoor hij meer zal uitgeven en de economie zal aanzwengelen. Voor de werkgever zal een loon minder kosten, waardoor hij sneller (jonge) mensen zal aanwerven.

Vraag is dan waar de overheid die inkomsten gaat compenseren. Mogelijkheden zijn onder meer het zwaarder belasten van milieuvervuiling of kapitaal. Schoors dokterde onlangs voor deze krant nog een ander alternatief uit. "Leg bij wet vast dat de komende tien jaar elke nieuwe besparing voor een derde wordt geherinvesteerd in de vorm van lagere loonlasten en dat elke bijkomende belasting wordt gecompenseerd met minstens een derde loonlastendaling. Zo vermijd je de steriele discussie over alternatieve financiering. Het doet er niet meer toe. Alle bronnen van financiering zijn goed. Is er een fiscale amnestie die 600 miljoen opbrengt? 200 miljoen loonlastenverlaging! Verhoogt de milieubelasting met 450 miljoen? 150 miljoen loonlastenverlaging!"

Dramatiseer niet

Tot slot, nog twee positieve, of beter, relativerende opmerkingen, afkomstig van Jan Denys. "Het klopt dat de mediterrane landen met een zeer groot probleem zitten. Maar in de meeste Europese landen is de situatie minder dramatisch dan soms wordt voorgesteld, en valt er voorlopig ook geen enorme verslechtering te verwachten. Misschien zelfs het omgekeerde. Anders dan bij vroegere crisissen hebben we vandaag veel oudere werkkrachten die op de rand staan van het pensioen. De meesten van hen moeten binnenkort vervangen worden door jonge mensen. Er zijn dus wel degelijk perspectieven."