Leren afscheid nemen van een klasgenoot

Door Sofie Vanden Bossche

Als je jong bent, lijkt de dood veraf. Voor de familie en vrienden, maar ook voor de klasgenoten van Bart Bonroy stapte die afgelopen weekend echter brutaal hun leven binnen. Het is een ingrijpende gebeurtenis die een schoolgemeenschap op haar fundamenten doet wankelen. "De klassieke rituelen werken niet meer vandaag, maar ritualisering is heel belangrijk in een rouwproces", zegt professor Didier Pollefeyt van de KU Leuven. "Bovendien vinden we dat er te weinig aandacht aan wordt besteed tijdens de lerarenopleiding. Leraars zijn niet voorbereid op sterfgevallen, terwijl men onmiddellijk tot actie moet overgaan en de kleinste misstap grote gevolgen kan hebben."

Daarom ontwikkelde de KU Leuven een rouwcursus voor scholen, die - toevallig - online verscheen in de week tussen de dood en de uitvaartdienst van Bart Bonroy. "Er staan verschillende scenario's op de website, maar met een moord hadden we geen rekening gehouden", zegt Pollefeyt, inhoudsverantwoordelijke van Thomas (Theologie, Onderwijs en Multimedia: Actieve Samenwerking), dat de rouwcursus opstelde.

Voor veel andere aspecten van een rouwproces heeft de website wel aandacht. Het belangrijkste werkinstrument is een draaiboek. "Op het moment dat zo'n verschrikkelijk nieuws binnenloopt, kan er zoveel verkeerd gaan", zegt Pollefeyt. "De bron moet getoetst worden, want er is bijvoorbeeld een groot verschil tussen zwaargewond en dood. De mededeling moet in de goede volgorde gebeuren en niet rondgestrooid worden door een aangeslagen leerkracht."

De centrale gedachte bij de rouwverwerking is ritualisering en symbolisering. "Heel belangrijk", vindt Pollefeyt. "Symbolen dienen om je gevoelens uit te drukken en te erkennen, maar ook om er afstand van te nemen en ze een plaats te geven."

De rouwcursus is nogal christelijk geïnspireerd. Of gelovig, want er wordt ook veel aandacht besteed aan rouwverwerking bij moslims. Maar ook het gemeenschapsonderwijs heeft aandacht voor de dood op school. De pluralistische centra voor leerlingenbegeleiding (CLB's) hebben al een tijdje - nog voor de rouwcursus van de KU Leuven er kwam - een draaiboek en rouwkoffers klaarliggen. "Ons draaiboek is er al een jaar of twee", zegt Philip Guttig van het CLB van Brasschaat. "We hebben ook rouwkoffers gemaakt waarvoor momenteel vormingsdagen plaatsvinden."

De aanpak van het CLB verschilt wat van die van de KU Leuven. "We gooien niet alles op het internet", zegt Guttig. "Als we opgeroepen worden door een school, gaan we meteen ter plaatse. Het is belangrijk dat mensen niet gewoon iets van het net plukken, maar dat er begeleiding door ervaren mensen is." Bovendien is de manier waarop het CLB met de dood omgaat niet religieus geïnspireerd. "We hebben overwogen of we ook een 'allochtone versie' moesten maken, maar uit onze ervaring blijkt dat er geen aparte aanpak nodig is", zegt Guttig. "Rouw is voor iedereen een basisgegeven. Je bent geschokt, punt uit."

Hoe moeilijk het ook is, een school is volgens Pollefeyt een goede plaats om het verdriet over een gestorven vriend te verwerken. "We leven in een samenleving waarin het sociale middenveld desintegreert", zegt Pollefeyt. "Jeugdbewegingen en sportclubs hebben het moeilijker dan vroeger. Een school is nu nog de enige plek waar je als individu met de gemeenschap bent verbonden. Dat maakt de druk op dat bindmiddel natuurlijk ook wel extra groot."

Volgens Pollefeyt kan een school zo'n tragische gebeurtenis aangrijpen om de banden met de gemeenschap opnieuw te versterken. "Er is altijd het risico op een hoge piek van emoties, waarna alles weer bij het oude blijft. Maar een school heeft op dat moment de kans om de structurele verbondenheid te verstevigen. Rituelen zijn daar sterk in."

www.kuleuven.be/thomas/pastoraal/ rouwen_op_school

Professor Didier Pollefeyt (KU Leuven):

Symbolen dienen om je gevoelens uit te drukken en te erkennen, maar ook om er afstand van te nemen en ze een plaats te geven