'Wat blijft? De waarden van de mens'

Trein. Vuur. Dageraad. In die drie woorden zit alles vervat waar Spinvis zich mee onledig houdt. De trein staat voor reizen, ook door de tijd. Het vuur is creativiteit en vernietiging, dood en energie. En de dageraad? Die staat voor hoop, want morgen is er weer een dag. "Alle dingetjes die ik ooit gemaakt heb, lijken in dat trio te passen", zegt Spinvis met zijn typische zachte stem. "Dat inzicht kwam natuurlijk veel te laat. Pas nadat de plaat af was! Zoals altijd dus!"

Nochtans werkte Spinvis vier jaar aan zijn vijfde album. Een werk van vallen en opstaan, zo blijkt. "Er zijn miljoenen versies van deze liedjes geweest. Bij mij gaat het sowieso heel langzaam, maar nu ging het echt ellendig traag. Elke dag een beetje. De liedjes waren als plantjes die om me heen groeiden. Zo nu en dan was er eentje klaar, en die sneed ik aan de steel af. Na vier jaar heb je op die manier een boeket, een album."

Meer nog dan bij je vorige platen woedden er innerlijke conflicten. Loerde de midlifecrisisom de hoek?

"Gelukkig niet. Die midlifecrisis heb ik waarschijnlijk op mijn 40ste bezworen door Spinvis te worden. (lacht) Maar ik worstelde nu wel voortdurend met mijn geweten. Ik moet er eerlijk voor uitkomen: ik ben een vent van 56, die houdt van The xx. Ik wilde ook zo klinken, maar ik faalde miserabel. Ik hou van die kale muziek, maar opeens schudde ik mezelf wakker: "Ben jij dat wel, Erik? Met dat modieuze geluid?" Verlies je jezelf nu niet in de waan van de dag? Of kun je gewoon toegeven dat je een rusteloze man bent van 56, die het product is van zijn muzikale opvoeding met ABBA, Burt Bacharach en Beach Boys? Ik moest mijn hart volgen en niet mijn hoofd."

In je liedjes vechten mensen wel vaker hard tegen iets waar ze helemaal niet van kunnen winnen.

"Er komt veel verdriet voort uit het anders willen zijn dan je in wezen bent. En er is de teleurstelling die eigenlijk niet hoeft, wanneer je iets anders van mensen verwacht dan ze eigenlijk kunnen geven."

De dood is een trouwe metgezel op deze plaat. 'Alles Is' klinkt alsof je afscheid moest nemen van iemand dierbaar.

"Tja, wie heeft dat niet ooit meegemaakt?"

"Hoe liefde is. Hoe leven moet. Hoe afscheid klinkt": het zijn woorden die als scheermesjes in je gemoed kerven.

"Opvallend dat je net die zinnen uit deze plaat haalt. Ze betekenen veel voor me. Vroeger zou ik me verborgen hebben achter beeldspraak, maar nu wilde ik dat niet. Wat gaat? Wat blijft? Daar gaat het op dit album vaak over. Ergens blijf je altijd die jongen van vijftien. Maar net zo goed verander je heel erg. En de wereld blijft ook maar doordraaien. Wat hetzelfde blijft? Goede vraag. Liefde, dood en hoe ouders voor hun kinderen zorgen... dat verandert niet. De waarden van de mens, dat blijft."

Wat moet ik dan denken van het zorgeloze "De zon scheen zo mooi, we werden bruiner dan ooit" in 'Tienduizend Zwaluwen', dat over de vluchtelingenproblematiek lijkt te gaan?

"Voor de ikfiguur is het een heerlijke eindeloze zomer. Hij is geen held, en ziet alles gewoon gebeuren. Net als de meeste mensen wil hij alleen maar prettig leven. Dat mondaine leven blijft natuurlijk ook maar doorgaan, omdat een andere gedachte gewoon onleefbaar zou zijn.

"Het liedje 'Wat Blijft' schreef ik na de aanslag op Charlie Hebdo. Op de bewakingsbeelden zag je terroristen, kalasjnikovs, geweld. Ik kon me niet van de gedachte ontdoen dat die straat de dag erop weer gewoon die straat zou zijn. En overmorgen ook. Net zoals ze dat gisteren was. "Getuigen gaan, gefluister gaat": dat waren de eerste regels. Maar de tekst werd alsmaar abstracter, omdat niemand over twintig jaar nog wakker ligt van wat in Parijs gebeurde. Zo werd het: "Het landschap gaat, het uitzicht blijft." Dat is eigenlijk wat ik wilde zeggen."

Je hebt zelden meer woorden vuil gemaakt aan een liedje als met 'Stefan en Lisette'. Die twee lijken wel de twee archetypes uit je werk.

"Stefan en Lisette zijn er alleszins altijd al geweest. Ze zitten al tien jaar in mijn hoofd. Ik heb zelfs al een paar liedjes uitgebracht die hun naam meekregen. Maar nu voer ik hen voor het eerst echt op. Het is geen liefdesverhaal. Het lot heeft hen samengebracht, maar ze passen eigenlijk niet bij elkaar hoewel ze tot elkaar veroordeeld lijken te zijn. De song bestond eerst uit drie coupletten, maar toen bleven er gewoon bijkomen. Tot ik aan een liedje van zeven minuten kwam." (lacht)

Het begint vrij onschuldig, maar je spreekt in bedekte termen over zelfmoord. Of is dat maar verbeelding?

"Ik stond erop om niet al te duidelijk te verwijzen naar zelfdoding. Er is de suggestie, maar ik wilde het geheim van het verhaal intact houden. Dan gaat zo'n liedje ook langer mee. Niet het minst voor mezelf." (glimlacht)

Lisettes levensverhaal lijkt wel de kroniek van een aangekondigde zelfmoord.

"Ik geloof dat sommige mensen een heel leven zelfmoord in zich meedragen. Zo is Lisette. Daarom kan ze ook geen liefde vinden in haar leven. De dood speelt altijd mee. En Stefan begrijpt dat. Ze dolen in dezelfde richting."

Je zei daarnet dat sommige van je liedjes niet per se lang meegaan. Met welk liedje heb je dat?

"Weinig mensen zullen het graag horen, maar met 'Smalfilm' heb ik dat. Daarom zing ik het nooit meer. Het is een goed liedje, hoor. Maar er is die ene zin: "een tijdje terug reed ik een fietser dood / maar gelukkig heeft geen mens me gezien". Dat effectbejag vond ik toen erg stoer. Maar nu vind ik juist dat er te veel pose in dat liedje schuilt. Bovendien moesten mensen tijdens concerten ook altijd even om die zin lachen. Heel confronterend: voor je het weet word je die zanger-met-zijn-grappige-zinnetjes, en luistert niemand nog echt."

In het licht van grappige zinnen: je hebt het in 'Stefan en Lisette' over 'Hold the Line' op de radio. Ik vermoed dat je op de edelkitsch van Toto doelde. Is dat dan geen comic relief in een song over zelfmoord?

"Ik bedoelde het vooral ironisch: holding the line is uitgerekend wat Lisette niet doet. Ze laat alles vallen."

Logisch: niemand krijgt wat hij wil in jouw verhalen.

(lacht) "Ik heb daar zelf nooit zo bij stilgestaan, maar je zou wel eens gelijk kunnen hebben. Heel wat personages in mijn songs delen verloren dromen. Maar ik zweer het je: ik vind dat daar niet noodzakelijk een tragiek in schuilt."

Trein Vuur Dageraad verschijnt 28/4 bij V2

Spinvis speelt 4/5 in de AB, Brussel