Podemos verslikt zich in 'partij van derde weg'

Cuidadanos werd bij de verkiezingen van afgelopen zondag in Andalusië de vierde partij en heeft daarmee de sleutel voor de regeerbaarheid van deze belangrijke regio in handen gekregen. En dat is opmerkelijk voor een partij die nog maar een paar maanden geleden vrijwel alleen in de regio Catalonië bestond.

Een doorbraak in de vastgeroeste politieke verhoudingen, zo liet de partijaanvoerder Albert Rivera (35) euforisch weten. Hij hoopt het straks in het Spaanse verkiezingsjaar op landelijk niveau te herhalen. "In Andalusië en Spanje kunnen de komende vier jaar meer zaken veranderen dan in de afgelopen twintig jaar", aldus de Ciudadanos-voorman.

De kiezers zien dat kennelijk ook: in de laatste grote landelijke peiling behoort Ciudadanos tot de vier partijen die met een aanhang van rond de 20 procent de nieuwe politieke kaart in Spanje vormen. Uitgemaakt voor rechts door de socialisten en onbetrouwbaar linkserig voor de regerende conservatieven. Ciudadanos presenteert zichzelf als een progressieve, sociaaldemocratische partij, maar weet intussen vooral een groot deel van de conservatieve stemmers te trekken. De derde weg, noemen ze zichzelf, een onbesmet en serieus te nemen alternatief voor de twee door corruptie aangevreten machtspartijen en anders dan Podemos, de veelbesproken protestpartij van de man met paardenstaart Pablo Iglesias, wars van populisme.

Waar Podemos Spanje wil hervormen naar het model van Venezuela, heeft Ciudadanos naar eigen zeggen een meer Noord-Europees model voor ogen. "Wij zijn voor een liberalisering van het zakendoen, maar willen de burger beschermen tegen de rauwe kanten van de globalisering", zegt Luis Garicano, een arbeidseconoom aan de London School of Economics die als adviseur is ingehuurd voor het economische programma van de partij. "Een veiligheidsnet, maar geen staat die zich zoals in Spanje overal mee bemoeit."

Fris als pasgeboren baby

De nu 35-jarige jurist en voormalige jeugdzwemkampioen Albert Rivera was in 2006 in Barcelona een van de oprichters van de partij. De jonge politicus wist al direct hoe hij de aandacht kon trekken in de vastgeroeste politieke verhoudingen: hij zette zichzelf naakt op de eerste verkiezingsaffiche, zijn geslachtsdeel overigens decent met de handen afgedekt. Fris en onbesmet als een pasgeboren baby: het werkte. De partij groeide de afgelopen jaren gestadig in het regionale parlement als een redelijk alternatief voor Catalanen die principieel niets moeten weten van het steeds luidruchtiger Catalaanse nationalisme, maar ook niets hebben met het conservatieve imago van de Partido Popular. Met zijn scherpe aanvallen op de corruptie van de Catalaanse nationalisten wist Rivera duidelijk terrein te winnen.

Fris en positief: waar de toon van Podemos vaak gezet wordt door revanche en afrekening met de grote twee partijen, kiest Ciudadanos bewust voor een andere aanpak. Geen wraakzuchtige aanvallen op de casta - de vriendenkliek van corrupte politici die de baantjes en het geld in de afgelopen decennia onderling verdeelde -, maar een betoog met alternatieve plannen. Het pragmatisme wordt daarbij begrensd door duidelijke principes. Zo maakte de Ciudadanos-voorman van meet af aan duidelijk niets te voelen voor een gesprek over een mogelijke coalitieregering in Andalusië, zo lang de grote partijen niet alle van corruptieschandalen verdachte partijleden van hun lijst hadden gekieperd. Vooralsnog betekent dit dat Ciudadanos in de oppositie blijft. Geen probleem, aldus Rivera. "Paradoxaal genoeg kunnen we zonder te regeren een hoop bereiken door op een positieve manier onze invloed te laten gelden. Het is afgelopen met de arrogantie van een absolute meerderheid."

De opkomst van Ciudadanos, waarvan de aanhang nog stevig lijkt te groeien, zet ook Podemos op zijn plaats. Na de enorme groei valt Podemos nu weer iets terug in de peilingen. Tegenover Ciudadanos geldt Podemos steeds meer als een stevige linkse partij met een kader van gestaalde, universitaire ex-communisten. Podemos dreigt Izquierda Unida, de groene partij, volledig op te slokken en weet stemmen van de socialisten af te snoepen. Ciudadanos hakt vooral in op de liberale, gematigde aanhang van de regerende Partido Popular. En vormt een veiliger vluchthaven voor de spijtoptanten van het tweepartijenstelsel voor wie het toontje van Podemos bij nader inzien toch te radicaal is.

Het lijkt erop dat C's, zoals de partij wordt afgekort, daarmee een succesformule heeft gevonden voor de aankomende lokale verkiezingen in mei. Dat als aanloop naar de nationale verkiezingen die nu waarschijnlijk in november worden gehouden. "We groeien nog steeds. De positieve commentaren in een breed deel van de pers zijn opmerkelijk" bevestigt Garicano. "Je stampt niet zomaar een partij uit de grond. Daarvan zijn we ons goed bewust. Het grootste risico is misschien precies die grote groei."