'We moeten voorbereid zijn op Aziatische agressie'

Wie het nieuwe academische boek leest van Jonathan Holslag, docent internationale politiek aan de VUB, zal af en toe een koude rilling door zich heen voelen gaan. Zijn vooruitzicht op een grootschalig militair conflict tussen China en andere Aziatische groeilanden is angstaanjagend reëel, omdat de economische en territoriale ambities van alle spelers in de regio onverzoenbaar zijn. Wanneer we Holslag in Brussel spreken, breekt hij zijn hoofd al over de hamvraag die op dit boek volgt: hoe kan Europa reageren als de Aziatische geldingsdrang zich ook tegen ons richt?

Stel, uw voorspelling komt uit en er komt een oorlog in Azië die grootmachten zoals China en de VS meesleurt. Hoe stellen we ons militair op?

"Met alle geweldsmiddelen moeten we andere grootmachten kunnen afschrikken. Daarom beveel ik aan om in Europa onze nucleaire afschrikking te behouden, en die zeker niet als eerste te gaan afbouwen - hoe verwerpelijk kernwapens ook zijn. Ik weet dat dit voor pacifisten een beetje 19de-eeuws klinkt maar als je de wereld rondom ons bekijkt, wordt militaire afschrikking opnieuw erg belangrijk, al is het wezen van zo'n strategie dat je de wapens liefst nooit moet gebruiken. Een klein land als België moet mee inzetten op Europa's conventionele afschrikking. Daarvoor heb je voldoende gevechtsvliegtuigen, fregatten en raketten nodig."

Stappen we niet mee in de wapenwedloop als we zelf ook schepen sturen naar de Stille Zuidzee?

"Ik pleit er niet voor om de Amerikanen te volgen naar die regio. Wel moeten we in staat zijn om eender welke macht uit Azië die zich agressief begint te gedragen ten opzichte van ons te bestraffen door ze te raken waar ze het zwakste zijn: langsheen hun lange aanvoerroutes naar de Perzische Golf, Indische Oceaan en Afrika. Als Europa daar goede economische partnerschappen ontwikkelt met omringende kustlanden en er zich ook militair ontplooit kan het veel efficiënter zijn dan zijn fregatten naar de Stille Oceaan te sturen."

Intussen palmt China wel de buurregio's in van Europa, en verkoopt wapens aan bijvoorbeeld Egypte.

"Hoe president Sisi wapens koopt in Peking is symbolisch voor onze tanende invloed. Europa moet daarom dringend zijn eigen invloedssfeer creëren, via een heel robuust nabuurschapsbeleid. We moeten véél meer verantwoordelijkheid nemen om het Midden-Oosten te stabiliseren. Zoniet zullen China en India er hun machtsinvloed verstevigen. Let wel, ik zeg niet dat wij de Egyptische generaals wapens moeten verkopen. Europa moet er de economische en sociale ontwikkeling helpen, zodat we aantrekkelijker partners worden dan Azië."

Missen we door onze focus op probleemburen niet de economische opportuniteiten in Azië zelf?

"Zelfs in een wereld van globalisering en razendsnelle digitalisering komt de achtertuin nog altijd eerst. Ook China en India volgen die strategie. Je kunt pas de rest van de wereld bestrijken als je het goed doet in je buurt. Bovendien liggen we al achter op de 'Aziatische eeuw'. Wat krijgen we nog voor onze handelsrelaties met Azië terug? Handelstekorten en assertieve pogingen om onze knowhow te stelen of het laatste beetje van onze industrie plat te walsen! Ik ken nog heel weinig Belgische of Europese investeerders die vanuit China onze samenleving helpen. Wat heb je aan een tros Europese multinationals die tientallen miljarden euro's in Azië pompen als er niets van terugkomt?"

Conclusie: we moeten terug 'insourcen'?

"Ja, we moeten heel goed nadenken dat we geen partnerschappen meer afsluiten die onevenwichtig worden in ons nadeel. Natuurlijk, vroeger was het omgekeerd, maar daarom hoef ik nog niet mijn kinderen zien opgroeien zoals de Chinezen vijftien jaar geleden leefden."

U zegt eigenlijk: wij dreigen hun lageloonland te worden?

"Ik sluit niet uit dat onze kinderen harder zullen moeten werken en minder gaan verdienen dan de kinderen van de Chinezen en de Amerikanen als we onze maakindustrie in eigen land blijven verknoeien. Wie zegt dat de Chinezen en Bengalen voor ons zo goedkoop onze technologie en kledij blijven produceren? Een klein land als België moet sneller en harder nadenken hoe we onze welvaartsbasis kunnen behouden. Dan moet je wel verder durven gaan dan je land afhankelijk maken van allerlei commerciële diensten, die op onze betalingsbalans nauwelijks iets voorstellen."

Ook een wereldhaven als Antwerpen garandeert geen levenslijn?

"Wereldhavens als Antwerpen en Rotterdam zijn de vereenzelviging van eenzijdige handel vanuit Azië geworden. Hoe we nu steeds meer containers met schroot vullen om schepen richting Azië gewicht te geven is een teken aan de wand. Pas op, ik onderschat de haven niet als bron van tewerkstelling, maar zou er liever een nieuwe maakindustrie zien die kwalitatieve en duurzame producten maakt voor eigen gebruik én export."

Hoe begin je aan zo'n herindustrialisatie?

"We hebben nood aan een actief en ambitieus overheidsbeleid om jonge starters te ondersteunen. Wij staan klaar met miljoenen euro's voor buitenlandse investeerders. Onze eigen innovatoren laten we in de kou staan. Nu doet onze overheid soms wel risico-investeringen in start-ups maar als ze geld beginnen op te leveren, verkopen we hun schatten uit voor een habbekrats aan buitenlandse bedrijven, waarna hun kennis én productie verdwijnen. Als ze succes hebben zouden we ook als samenleving aandeelhouder moeten worden. Maar, zelfs onze bergen spaargeld vloeien weg. Kijk naar onze pensioenfondsen. Slechts 15 procent wordt geïnvesteerd in eigen land."

Zelfs als je inzet op je eigen hightech blijf je voor je grondstoffen afhankelijk van Azië en Afrika?

"Dat hoeft niet. Ik geloof heel sterk in de toekomst van een circulaire economie met ambitieuze milieustandaarden. Wij zitten met onze samenleving op een schatkist. We hoeven zoals de Chinezen niet meer naar Afrika te gaan. We hebben het staal, het koper, het kobalt, het goud... het zit al in onze eigen producten, van autokatalysatoren tot smartphones en laptops. Maar wat doen we? We verkopen afgedankte producten terug aan de groeilanden om te recycleren. Waarom doen we dat zelf niet? Laat ons daarmee producten bouwen die makkelijk demonteerbaar zijn, zonder schadelijke lijm, en laat onze bedrijven ook die ertsen en onderdelen hergebruiken. Alleen zo krijgen we weer grondstoffen voor generaties ver. Cruciaal is wel dat we dezelfde milieustandaarden eisen bij de importeurs uit China of de VS, zodat er een gelijk speelveld komt."

Wanneer komt het 'point of no return' als we onze relatie tot Azië niet drastisch veranderen?

"Snel. Europa kan binnen tien jaar met een levensgroot probleem zitten door in absolute cijfers enorm aan koopkracht in te boeten tegenover het assertieve Azië. Zonder koerswijziging worden we in plaats van een speler een speeltuin van de grootmachten, de Chinezen, Amerikanen en zelfs de Russen. Zowel militair als economisch. Kijk maar naar Poetin. We moeten niet naïef zijn. Oekraïne is slechts het opwarmertje. Figuren als Poetin maken nu heel duidelijk hoe verzwakt Europa is."

China's coming war with Asia; 198 pagina's, is uitgegeven door Polity (Oxford, UK).