En plotseling is het gelukkigste stadje een slagveld van haat
'Onze stad is het toneel van haat geworden', zo constateerde een verbijsterde inwoner van het vreedzame studentenstadje Charlottesville. Duizenden demonstranten waren met racistische en antisemitische leuzen, nazivlaggen en Hitler-groet het centrum in gemarcheerd en clashten met tegendemonstranten.
"Ik heb hier geen woorden voor, ik kan alleen maar huilen", zo zei de 50-jarige verkoper Scott Stroney tegen persbureau Reuters, vlak nadat een grijze Dodge Challenger zich met hoge snelheid in de mensenmassa had geboord. Een 32-jarige vrouw was op slag dood, 19 anderen raakten gewond. De 20-jarige dader uit Ohio, James Alex Fields, is opgepakt op verdenking van moord. Zijn moeder wist niet beter dan dat haar zoon naar een mars voor president Trump zou gaan, zo verklaarde ze later tegenover persbureau AP.
De dodelijke aanrijding was het dieptepunt van de grootste racistische manifestatie 'in decennia' die zaterdag heeft plaatsgevonden in de Verenigde Staten. In de winkelstraat in het centrum van Charlottesville, Virginia waren op dat moment honderden mensen op de been om te protesteren tegen de 'mars van eenheid' waartoe blanke nationalisten hadden opgeroepen. De demonstratie die duizenden aanhangers van de zogeheten 'alt-right- beweging, Ku Klux Klan en neonazi's vanuit het hele land op de been heeft gebracht, is uitgelopen op een extreemrechtse veldslag die de Verenigde Staten in shock heeft achtergelaten.
Brandende fakkels
De ongeregeldheden begonnen al vrijdagavond toen honderden blanke nationalisten met brandende fakkels de universiteitscampus van Charlottesville waren binnengedrongen. De demonstranten riepen leuzen als "Blanke levens doen ertoe" (White lives matter, een referentie aan de Black lives matter-beweging) - en "Joden zullen ons niet vervangen".
Het bleek slechts een voorbode voor wat de volgende dag zou komen, toen duizenden extremisten gehoor hadden gegeven aan de oproep om te demonstreren tegen de verwijdering van een standbeeld van de 'foute' generaal Robert E. Lee uit een stadspark. Hiertoe hadden zwarte inwoners van de stad eerder met succes opgeroepen omdat de generaal symbool staat voor het slavernijverleden. Lee was opperbevelhebber van de geconfedereerde Staten van Amerika tijdens de Amerikaanse burgeroorlog van 1861 tot 1865.
Zaterdagmorgen ging het al direct mis toen extremisten botsten met tegendemonstranten. De partijen bekogelden elkaar met stenen, water en chemicaliën. "Jullie zullen ons niet uitwissen", zo riep de menigte van blanke extremisten. Zelfs de nazileuze 'blut und boden' - blood and soil - zou in de doorgaans kalme winkelstraat hebben geklonken. Tegenstanders scandeerden leuzen als "Nazi's, ga naar huis" en "Vernietig de blanke superioriteit". Beelden van de rellen laten zien dat de politie nauwelijks ingreep, wat opnieuw pijnlijke vragen opriep over de partijdigheid van de Amerikaanse politie in onder meer The Washington Post. Critici stelden dat de politie zwarte demonstranten direct uiteen zou hebben geslagen.
Om 11 uur zaterdagochtend kondigde de gouverneur van Virginia de noodtoestand af om te kunnen ingrijpen, wat al snel nodig bleek toen de rechtse extremist Fields zijn auto op de menigte inreed. Een paar uur later stortte bovendien een helikopter neer vlakbij Charlottesville die twee politieagenten het leven kostte. De toedracht van het ongeluk moet nog worden onderzocht.
Inwoners van het overwegend progressieve stadje Charlottesville, dat in 2014 nog is uitgeroepen tot het gelukkigste stadje van de Verenigde Staten, waren verbijsterd. "Deze golf van haat... van fanatiek racisme is hier door buitenstaanders gebracht en hoort thuis op de vuilnisbelt van de geschiedenis", zo verwoordde een inwoner de collectief beleefde verslagenheid tegen The Atlantic.
Het stadje Charlottesville is een progressieve enclave in de overwegend Republikeinse staat Virginia, Tachtig procent van de inwoners stemden bij de laatste presidentsverkiezingen voor Hillary Clinton. Inwoners voelen zich geïntimideerd door het rechts-extremistisch geweld in hun woonplaats. Vorige maand doken de witte puntmutsen van de racistische beweging de Ku Klux Klan ook al op om te protesteren tegen de verwijdering van het standbeeld van Robert E. Lee. "Mensen zijn boos, bang, gekwetst en in de war", zo zei dominee Seth Wispelwey tegen The New York Times. "Blanke racisten die onze stad onveilig maken, dat is een gewelddaad."
In Charlottesville hingen zaterdag overal affiches waarin bewoners zich uitspraken voor diversiteit en tegen blanke overheersing. Burgemeester Mike Signer had extremisten vrijdag al opgeroepen weg te blijven na de "ongehoorde vorm van intimidatie op een universiteitscampus" die avond. Hij noemde de rechts-nationalistische demonstraties een "laffe parade van haat, racisme en intolerantie".
Verontwaardiging
De rellen hebben in Amerikaanse media een felle discussie teweeggebracht of het racisme onder de nieuwe president Donald Trump wordt aangewakkerd. De president werd fel bekritiseerd omdat hij extreemrechts niet bij naam noemde als veroorzaker van het geweld. Ook binnen zijn eigen partij klonk verontwaardiging. "Er is niets vaderlandslievends aan nazi's, de KKK of witte racisten. Zij zijn het tegenovergestelde van wat Amerika wil zijn", zo zei bijvoorbeeld de Republikeinse senator Marco Rubio.
De Amerikaanse federale opsporingsdienst FBI is zondag, samen met de politie van de staat Virginia, een officieel onderzoek begonnen naar de rellen in de straten van Charlottesville. Een politiecommandant liet zaterdag op een persconferentie weten dat hij ervan overtuigd is dat het geweld zaterdag vooraf gepland was. Het werd pas weer rustig nadat een avondklok werd ingesteld.