Honger bedreigt 20 miljoen mensen

Waar?

Het is opmerkelijk dat deze keer verschillende gebieden op hetzelfde moment getroffen worden door voedselschaarste: Noordoost-Nigeria, Zuid-Sudan, Somalië en Jemen. Voorlopig is er enkel in Zuid-Sudan formeel sprake van hongersnood, met name in de deelstaat Unity State. Zowat 100.000 mensen zijn daar in groot gevaar. Komt er geen adequate hulp, dan komen daar op korte termijn nog 1 miljoen mensen bij. In totaal zijn er in het land 5 miljoen mensen die dringend voedselhulp nodig hebben.

In de andere landen is er officieel nog geen hongersnood, maar zijn evengoed miljoenen mensen in gevaar. In het gebied rond het Tsjaadmeer bijvoorbeeld is de schaarste enorm groot, zeker in de Nigeriaanse staten Borno, Adamawa en Yobe. Zowat 5,1 miljoen mensen hebben daar te weinig te eten, en volgens schattingen van de VN worden 55.000 mensen op dit moment geconfronteerd met omstandigheden die sterk lijken op een hongersnood.

Ook in Somalië kan hongersnood snel realiteit worden. Nu al doet de situatie denken aan 2011, toen ongeveer 260.000 inwoners om het leven kwamen van honger. In de ergst getroffen gebieden zijn de landbouwgewassen compleet vernield en is ook de veestapel omgekomen. Voor de mensen daar zit er weinig anders op dan hun bezittingen te verkopen, in de hoop zo aan voedsel te geraken.

De huidige voedselschaarste treft niet alleen Afrika, maar ook het Midden-Oosten. In Jemen heerst bij ongeveer 65 procent van de huishoudens voedselonzekerheid. Zowat 7,3 miljoen mensen hebben voedselhulp nodig. De vrees bestaat bovendien dat ook veel inwoners van omliggende landen de komende maanden te maken zullen krijgen met honger. "In Kenia, Ethiopië en zelfs Uganda is de situatie precair", zegt Erik Todts, directeur van het Consortium 12-12. "Maar ook Tsjaad en Niger kampen met tekorten. In feite lopen 40 miljoen mensen risico."

Oorzaken?

De grootste boosdoener is conflict. Een burgeroorlog houdt Zuid-Sudan al sinds 2013 in de greep. Zowat 3 miljoen mensen zijn daardoor op de vlucht geslagen. "Deze hongersnood is door de mens veroorzaakt", zegt Joyce Luma van het World Food Programme aan de BBC. Het geweld heeft de landbouw in het land ongeziene schade toegebracht. Gewassen zijn vernield, veestapels gedood en de inflatie heeft de prijs van voedsel massaal doen stijgen.

Ook in Jemen, Noordoost-Nigeria en Somalië heeft geweld de voorbij maanden het normale leven ernstig verstoord. Nigeria en Somalië krijgen elk af te rekenen met de extremistische islamitische groeperingen Boko Haram en Al-Shabaab, terwijl Jemen gebukt gaat onder een interne, gewelddadige machtsstrijd.

In sommige gevallen heeft het conflict bestaande problemen erger gemaakt. Zo kampt Jemen al lang met watertekorten en is het land grotendeels afhankelijk van voedselimport, terwijl Zuid-Sudan en Somalië de voorbije maanden met grote droogtes moesten afrekenen.

Buurlanden als Niger, Tsjaad, Kameroen of Uganda, die te hulp zijn geschoten, dreigen nu zelf in de problemen te komen. De grensstreken van deze landen staan onder druk door de honderdduizenden extra monden die gevoed moeten worden.

Oplossingen?

"Niemand zou in 2017 nog van de honger om het leven mogen komen", zegt Justin Forsyth van Unicef aan BBC. "Er is genoeg voedsel in de wereld." Een grootschalige voedselcrisis vermijden is dus vooral een kwestie van middelen. Humanitaire organisaties moeten voldoende geld hebben om snel en adequaat te kunnen reageren.

De VN becijferden dat er voor dit jaar zeker 5,4 miljard euro nodig is om de crisis het hoofd te bieden. Een cijfer dat nog verder kan oplopen als de situatie verder escaleert. Zaak is dus om internationaal zo snel mogelijk voldoende geld te verzamelen. "De wereld moet nú handelen", stelt VN secretaris-generaal António Guterres.

Vraag is of die sense of urgency overal aanwezig is. In Zweden en Nederland is inmiddels een grote hulpactie op poten gezet, andere landen laten nog wat op zich wachten. Of bijvoorbeeld Groot-Brittannië met een grote oproep komt, is nog onduidelijk.

Wat doet België?

De leden van het Consortium 12-12 (Caritas International, Dokters van de Wereld, Handicap International, Oxfam-Solidariteit, Plan België en Unicef België) gaan sowieso hun inspanningen in de getroffen regio's opvoeren. Maar of er ook een grote actie van 12-12 komt, staat nog niet vast.

"We bekijken de situatie en gaan na in welke mate het thema bij de bevolking en de media leeft", zegt directeur Todts. "Zo'n grote actie moeten we voldoende zorgvuldig kunnen voorbereiden. Het heeft geen zin om snel iets te lanceren, zonder dat er een draagvlak voor is. Maar we zijn ons uiteraard bewust van de ernst van de situatie."

Over een week zou er meer klaarheid moeten zijn over een mogelijke gezamenlijke oproep van 12-12.