Strange fruit (2016 remix)

"Dat hij gretig foto's deelt v z'n kindjes opent wel perspectieven om zijn moraliteit te testen. #Rapefugees", schrijft @X_acerbation op Twitter over @barteeckhout op 21 januari. De gedachte dat mijn kinderen - zes en twee jaar oud - maar eens flink pijn moeten lijden, wekt bij diezelfde @X_acerbation bijzondere fantasieën op. "Ik stel voor dat @barteeckhout zijn kindjes een weekendje naar Calais stuurt om bacterieel en viraal verrijkt te worden. #RefugeesWelcome", stelt hij op 24 januari.

Intimidatiepogingen door mijn kinderen te bedreigen zijn gelukkig uitzonderlijk, maar niet uniek. Op 25 januari schrijft Erik De Wilde (@erikdw001) "wereldvreemde #policor gekkie, we zullen het volgende peloton betasters naast uw kinderen droppen. #faaljournalist".

Is het verstandig om hier aandacht aan te besteden? Neen. Is het belangrijk? Zeker niet. Illustratief is die verruwing wel. Als het over vluchtelingen gaat, raakt niet alleen de Wetstraat maar ook de Dorpsstraat stilaan de trappers kwijt.

Het massale geweld, vooral gericht tegen vrouwen, in Keulen is een kantelpunt. Daar zijn twee kanten aan. Eerst en vooral moet je blijven herhalen dat voor de gruwel van Keulen geen enkel excuus geldt. Punt. Keulen is ook geen alleenstaand geval. Over al die misdrijven moet of mag bericht worden, ongeacht afkomst van de betrokkenen.

En ja, het feit dat het merendeel van de verdachten asielzoekers of andere mannen van vreemde origine zijn, maakt ook de 'culturele' component relevant. De inpassing van grote groepen jongemannen uit samenlevingen die geen gelijkwaardigheid van man en vrouw in het publieke leven kennen of verdragen, vergt inspanning en waakzaamheid.

En duidelijkheid dat over die gelijkheid niet te onderhandelen valt, in naam van geen enkele god of profeet. Niet met nieuwkomers en ook niet met de president van Iran, voor wie in Romeinse musea naaktbeelden zijn bedekt, omdat hij met miljardencontracten komt zwaaien.

Maar - kijk er het persoverzicht van alle kranten op na - dat punt is inmiddels uitentreuren gemaakt. Het is de andere kant van het verhaal die bedekt wordt, even zedig als de standbeelden van het Capitoolmuseum. Sinds Keulen zijn xenofobe veralgemeningen 'normaal' geworden. Niemand die er wat van zegt, uit angst uitgekreten te worden voor politiek correcte en islamofiele negationist.

Morele paniek

Grote delen van Europa zijn bevangen door een morele paniek. Velen zijn bang dat vreemdelingen/moslims/asielzoekers (in het amalgaam worden dat allemaal synoniemen) in cohorte onze samenleving komen omverwerpen. Die vrees is menselijk, maar het wordt riskant als we er ons politieke en persoonlijke handelen op richten.

Beleidslui, media en bevolking houden elkaar vast in een infernale rondedans, waarbij onduidelijk is wie precies wie aanstuurt. Bang om op het verwijt te lopen feiten onder het tapijt te vegen, zoomen media sinds Keulen in op werkelijk elk bericht of gerucht over vermeend wangedrag van asielzoekers. Terughoudendheid en feitenonderzoek zijn plots verdacht als het over de vluchtelingencrisis gaat.

Ook die obsessionele aandacht voor de negatieve (en soms gewoon onware) aspecten van vluchtelingenopvang is een vorm van 'constructieve' journalistiek. Ze construeert een werkelijkheid waarin de Ander het Gevaar vormt. Wie was eerst: de kip of het ei? Media geven toe aan de druk van een wantrouwig publiek. Omgekeerd bevestigen die berichten alleen maar dat wantrouwen.

Repatriëring

De kwestie stelt zich ook tussen politici en burgers. Overreageren politici omdat ze zich opgejaagd voelen door hun kiezers? Of worden die kiezers alleen maar in hun angst en woede bevestigd door het repressieve discours en beleid van sommige bewindslieden?

Koksijde bewijst hoe ernstig en riskant politieke overreactie kan zijn. Koksijde is geen alleenstaand geval. Veel minder aandacht was er voor de afloop van een zogenaamde verkrachtingszaak in Bredene. Twee Irakese asielzoekers werden opgepakt, omdat ze verdacht werden van een verkrachtingspoging van een minderjarig meisje in het asielcentrum van Bredene.

Staatssecretaris Theo Francken (N-VA) heeft de twee laten opsluiten in een gesloten centrum. Ze zijn intussen gerepatrieerd nadat gebleken was dat ze ook al in Duitsland asiel hadden aangevraagd. Uitwijzing was hoe dan ook hun lot geweest, maar inmiddels is gebleken dat de twee onschuldig waren en dat er wellicht helemaal geen aanranding is geweest.

Apartheidsregime

Xenofobe of islamofobe uitspraken hoeven niet verboden te worden, maar ze zijn ook niet onschuldig. Ze creëren een context waarin het 'oké' wordt dat onschuldige mensen vastgezet worden. Een context waarin een liberale burgemeester zijn eigen, private apartheidsregime wil invoeren met rugdekking van zijn nationale partijtop. Een context waarin een regeringslid zich erop beroemt het recht in eigen handen te zullen nemen: "Asielaanranders moet justitie vasthouden, zo niet doe ik het", dixit Theo Francken op Twitter na Koksijde.

En zo schuifelen we met zijn allen naar een klimaat van vreemdelingenangst dat wel degelijk aan dat van de jaren 30 doet denken. Daar wordt heus niet mee bedoeld dat Adolf Hitler weer in de gang staat te trappelen. Historicus Herman Van Goethem, conservator van het Dossin-museum in Mechelen, waarschuwde in deze krant wel al voor wat hij "contouren van collectief geweld en conflict" noemt: groepen worden weer opgezet tegen andere (etnische) groepen: "Dat leidt ook tot collectief geweld van de ene groep tegen de andere."

Blijft bij ons de hysterie vooralsnog beperkt tot verbale agressie en een occasionele uitschuiver, dan gaat het elders hard. Denemarken keurde deze week zijn wet goed over de inbeslagname van de bezittingen van asielzoekers.

In Duitsland werden verschillende pogroms en klopjachten op vreemdelingen gerapporteerd. Alleen al vorig jaar werden er 75 (!) veelal linkse politici fysiek aangevallen.

In de Britse stad Middlesborough ontstond ophef omdat vluchtelingen door een privébedrijf ondergebracht zijn in huizen met een herkenbare deur, waardoor ze een makkelijk doelwit werden voor actievoerders.

In Nederland zijn in verschillende gemeenten waar asielcentra worden gepland, gewelddadige rellen uitgebroken. Alvast in Woerden bleek dat geweld zorgvuldig georganiseerd. In Heesch in Noord-Brabant zijn dode varkens gevonden op de plek waar een nieuw asielcentrum is gepland. Het ene varken hing aan een ketting aan een boom, het andere lag op het dak van een stroomcabine. Ook elders werden al koppen van gekeelde varkens achtergelaten.

'Geweld mag'

De rechtspopulistische PVV van Geert Wilders eist intussen dat alle mannelijke asielzoekers in het land vastgezet worden in gesloten kampen. Van de geweldpleging nemen Wilders & co. sluw afstand, maar nogmaals Herman Van Goethem zei al eerder dat het toch zo simpel niet ligt. "Toen Hitler in 1933 aan de macht kwam, leidde dat meteen tot geweldpleging tegen Joden. Daar was toen ook niet toe opgeroepen, maar de indruk leefde wel dat het mocht."

Southern trees bear a strange fruit,
Blood on the leaves and blood at the root,
Black bodies swinging in the southern breeze,
Strange fruit hanging from the poplar trees

(Billie Holiday, 'Strange Fruit')

Neen, de nazi's marcheren niet opnieuw door de gangen. Maar wie is eigenlijk blind en politiek correct? Degene die een lijn ziet lopen tussen toen en de kampen die Wilders wil, of degene die ze weigert te zien? Degene die bij de navrante beelden van opgehangen varkens denkt aan de lynchpartijen uit 'Strange Fruit' van Billie Holiday, of degene die er nog altijd niet aan durft te denken?

We moeten waakzaam blijven voor alle problemen en risico's van het samenleven met anderen. Maar als alles benoemd moet kunnen worden, dan ook de lelijke kop van racisme en xenofobie. Wat ze ook roepen.