Direct naar artikelinhoud

Radicaal rechts heeft sleutel in handen in Oostenrijk

De Oostenrijkse christendemocraten hebben met een rechts programma de verkiezingen in Oostenrijk gewonnen. Maar het is het radicaal rechtse FPÖ dat de sleutel voor de coalitievorming in handen heeft.

Sebastian Kurz heeft de Oostenrijkse verkiezingen gewonnen. Zijn conservatieve ÖVP wordt volgens de computerprognoses de grootste partij. Veel stemmen gingen ook naar de rechts-radicale FPÖ. Het land schuift daarmee niet alleen op naar rechts, ook er is een gerede kans dat de rechts-populisten toetreden tot de regering. Wat elders in Europa werd voorkomen, gebeurt alsnog in Oostenrijk.

De christendemocratische ÖVP van Kurz haalde 31,4 procent. Voor een regeringsmeerderheid heeft hij een coalitiepartner nodig. Sinds 2007 regeerde de ÖVP samen met de sociaaldemocratische SPÖ. Maar veel kiezers zijn uitgekeken op die grote coalitie.

Waarschijnlijk zal Kurz eerst proberen een coalitie te vormen met de FPÖ. Die partij was gisteravond met de SPÖ verwikkeld in een strijd om de tweede plaats. Bij het ter perse gaan zat de FPÖ aan 27,4 en de SPÖ aan 26,7 procent. Sinds 1999 deden de rechts-populisten het niet meer zo goed in een landelijke verkiezing. Ze haalden toen 26,9 procent en kwamen na lange coalitieonderhandelingen in 2000 in de regering.

Flank afdekken

De kans is groot dat dat weer gebeurt. In Wenen buitelen de coalitiescenario's over elkaar heen, maar een constant element is de positie van de FPÖ als onmisbare coalitiegenoot. Als de christendemocraten van de ÖVP en de sociaaldemocraten van de SPÖ niet samen verder willen, dan kunnen ze moeilijk om de rechts-populisten heen. Linksom of rechtsom.

Er wordt gespeculeerd dat Kurz wil regeren met de FPÖ om de partij medeplichtig te maken aan het regeringsbeleid en zo zijn rechterflank af te dekken. FPÖ-leider Heinz-Christian Strache staat echter niet te popelen. Hij verwijt Kurz de ideeën van de rechts-populisten te hebben gestolen. Niet uitgesloten wordt dat Strache liever een coalitie heeft met de SPÖ. Die partij deed het beter dan verwacht.

Dat komt mogelijk doordat SPÖ-kanselier Christian Kern in de eindsprint agressief campagne voerde tegen het spookbeeld van een ÖVP-FPÖ-coalitie. Als gevolg van dat succes zou het de SPÖ kunnen worden die samengaat met de FPÖ.

In elk geval lijken het lange coalitieonderhandelingen te gaan worden, net als in Nederland en Duitsland. Dat hoort kennelijk bij dit tijdsgewricht met veel humeurige kiezers die een regeringsvorming gecompliceerd maken.

Oostenrijk is door de vluchtelingencrisis naar rechts opgeschoven. Zie het resultaat van de FPÖ; zie hoe de ÖVP de populistische taal over immigratie en islam overnam; zie hoe zelfs SPÖ-kanselier Kern stopte met het demoniseren van de FPÖ en regeringssamenwerking niet meer uitsluit. Strache telde de stemmen van de ÖVP bij de zijne op en sneerde: "Bijna 60 procent van de Oostenrijkse bevolking stemde voor het FPÖ-programma."

Tegen die achtergrond zal het niet verbazen als de FPÖ gaat regeren, net als in 2000. Toen reageerde de Europese Unie met sancties. Dat zal dit keer niet gebeuren. De EU is veranderd: de Oost-Europese landen zijn erbij gekomen en die zullen Oostenrijk niet laten vallen. Voor 'Wunderwuzzi Kurz' worden de coalitieonderhandelingen een belangrijke lakmoesproef wil hij als 31-jarige kanselier worden.

Vluchtelingencrisis

Sebastian Kurz is 31. Als hij de coalitieonderhandelingen met succes weet af te ronden, wordt hij 's werelds jongste regeringsleider. Veel sneller dan bij Kurz kan het niet gaan. Op zijn 10de was hij al politiek actief. Hij brak zijn rechtenstudie af om op zijn 24ste staatssecretaris van Integratie te worden voor de conservatieve ÖVP. Op zijn 27ste werd hij minister van Buitenlandse Zaken.

Ooit zag Kurz de immigratie niet als een probleem maar als een kans voor een vergrijzend Oostenrijk. De vluchtelingencrisis in 2015 veranderde dat. Kurz bespeurde vrij snel een groeiende onderstroom van burgers die vreesden dat de verzorgingsstaat de toevloed van asielzoekers niet zou aankunnen. Zijn immigratiestandpunt verhardde zich. Voorkomen moest worden dat bezorgde burgers naar de rechts-populistische FPÖ werden gedreven. Het heeft hem de verkiezingszege opgeleverd.