De factuur van onze natuur

Twaalf nullen. Het valt bijna niet te vatten, maar het zogeheten natuurlijk kapitaal van onze Aarde zou volgens wetenschappers 121 biljoen euro waard zijn. Wat betekent dit nu concreet? Misschien kan daarvoor best naar het kleine staatje Palau, gelegen in de Grote Oceaan, worden gekeken. De eilandbewoners zijn zo goed als volledig afhankelijk van toeristen, die vooral in het water willen duiken om haaien te bekijken. Maar diezelfde haaien worden geregeld gevangen voor hun vinnen of per ongeluk gedood door tonijnvissers. Een problematische situatie, aangezien de haaien samen goed zijn voor 8 procent van het bruto binnenlands product van Palau. Anders gesteld: volgens Australische onderzoekers levert elke levende haai de inwoners van Palau zo'n 1,7 miljoen euro op. Tien keer meer dan wat een dode haai zou opbrengen.

Het geeft aan, zo stelt de Britse krant The Guardian, hoe waardevol onze natuur is. Waarde die op het eerste gezicht nauwelijks opvalt en slechts zelden een prijskaartje meekrijgt. Dow Chemical, als het op een na grootste chemiebedrijf ter wereld in het verleden meermaals betrokken bij grote milieuschandalen, gaat daarom nu samenwerken met de Californische ngo The Earth Genome. Hun toepassing focust voorlopig op waterkunde en berekent de impact van beleidsbeslissingen. Zo worden gegevens, waaronder de kosten van waterverwerking en de waarde van water voor landbouw en biodiversiteit, meegenomen. Vervolgens kan Dow Chemical per locatie zien of het bijvoorbeeld waardevoller is om een waterzuiveringsinstallatie te bouwen of om het bedreigd moeras even verderop te beschermen.

Dow, dat veel water nodig heeft voor haar chemische activiteiten, heeft zich voorgenomen om tegen 2020 rekening te houden met de waarde van natuur bij alle grote investeringen en uitgaven. Met de nieuwe tool kan het bedrijf bijvoorbeeld zien hoe hun installatie bij het Texaanse Freeport impact heeft op de loop van de rivier, op de visserij, de moerassen en de dieren. Uiteindelijk hoopt het zo beslissingen te nemen die op lange termijn voor kostenbeheersing én natuurbehoud zorgen.

Geert Noels, hoofdeconoom van vermogensbeheerder Econopolis, spreekt van een stap in de juiste richting. "Zij proberen ethische afwegingen te rationaliseren. Het is een stap vooruit, al is het niet eenvoudig. Het hangt ook af van het DNA van een bedrijf of het bereid is te betalen voor natuur. We hebben in het verleden gezien dat nogal wat grote bedrijven de natuur zagen als een publiek goed waar zij geen verantwoordelijkheid voor droegen. Pas als er een ongeluk gebeurde, veranderde dat."

Zo bleven en blijven veel ecosystemen onzichtbaar in onze economie. En dat terwijl de overdracht van stuifmeel door bijen van cruciaal belang is voor de voedselindustrie en het amazonewoud als regenfabriek een Zuid-Amerikaanse landbouweconomie ter waarde van 220 miljard euro per jaar in leven houdt. Maar hoeveel dragen de voedselindustrie, farmaceutische bedrijven of Zuid-Amerikaanse boeren bij tot de conservatie van de ecologische infrastructuur die deze winsten genereert?

Weinig of niets, denkt de Indiase milieu-econoom Pavan Sukhev. Volgens hem blijft natuurlijk kapitaal steevast van ondergeschikt belang in onze economie, met systematische afbraak van ecosystemen en het verlies aan biodiversiteit tot gevolg: "De natuur is enorm waardevol, maar we verliezen haar omdat ze gratis is. Alleen door ervoor te betalen, zullen we er meer respect voor tonen."

Ecologische voetafdruk

Maar hoe voer je zo'n idee uit in de praktijk? Enkele innovatieve adviesbureaus, waaronder het Belgische Naturalogic dat al samenwerkte met Delhaize en Libeco, specialiseren zich tegenwoordig in het berekenen van het prijskaartje van de natuurlijke hulpbronnen waar bedrijven op teren.

Natuurkapitaalconsultant Eric Dierckx: "Bij financieel kapitaal stapel je schulden op als je te veel uitgeeft, iets wat op termijn kan leiden tot faillissement. Ook voor natuurkapitaal geldt dat wanneer we te veel voorraad weghalen, we een schuld opstapelen die terugbetaald moet worden. De overgrote meerderheid van bedrijven negeert hun impact op ecosystemen en de maatschappelijke kosten die hierbij komen kijken."

Als directeur van Naturalogic wil Dierckx niet alleen de ecologische voetafdruk voor bedrijven zichtbaarder maken, maar die ook doorrekenen in hun boekhouding. De Britse consultants van Trucost en PWC deden voor het Duitse kledingmerk Puma. De textielgigant was in 2010 de eerste die zijn impact op het milieu volledig becijferde. Prijskaartje? 145 miljoen euro aan milieukosten op jaarbasis. Puma voegde die toe aan zijn jaarrekening en via ecolabels op de kleding wist de consument precies waar de meerprijs naartoe ging.

Ecomarketing

Het monetair waarderen van de natuur stuit daarom niet zelden op kritiek. Niet alleen is de berekening bijzonder gecompliceerd, ook zouden bedrijven er alleen voor kiezen als er sprake is van een win-winsituatie. Als het advies de bedrijven niet zint, kunnen ze het ook gewoon de prullenmand in werpen.

Critici vrezen daarom dat dit model vooral berust op ecomarketing, waarbij bedrijven louter reputatiegewijs handelen. Dierckx spreekt dat tegen. "Het denkmodel leert ondernemers hoe belangrijk natuurlijke processen zijn, en vooral hoe ze hier bewuster mee kunnen omgaan. En is dat uiteindelijk niet hetgeen we willen bereiken?"