Hoezo, het kind van de rekening?

"Ik heb me er vrij snel bij neergelegd dat mijn ouders niet meer samen waren. Ik vond dat niet vervelend, en met ouder worden besef je dat het de beste beslissing was." Alejandra Theus, hoofdrolspeelster in de Eén-serie Zie mij graag, zag in de lagere school haar moeder en vader scheiden. De impact was beperkt, blikte ze vorige maand in Story terug. "Het heeft mij alleen maar veerkrachtiger en sterker gemaakt."

Theus' ouders probeerden alles om haar zo weinig mogelijk last te laten ondervinden. Maar dat lukt niet altijd. Een op de vijf echtscheidingen in ons land ontaardt in een vechtscheiding. De kinderen die daarbij betrokken worden, houden er vast en zeker iets aan over, denken velen. Maar is dat zo? Gaan ze er de rest van hun leven gebukt onder?

Nieuw Nederlands onderzoek, uitgevoerd door de Vrije Universiteit Amsterdam, de Universiteit Utrecht en de Academische Werkplaats Kindermishandeling (AWK), suggereert van niet. "Ondanks de negatieve gevolgen, beoordelen de kinderen van ouders in een vechtscheiding hun kwaliteit van leven als vrij positief", klinkt het. "Ze kunnen zich best lekker in hun vel voelen."

Na de breuk

Aanleiding voor het onderzoek is 'Kinderen uit de knel', een vechtscheidingstherapie die de afgelopen jaren bij ons en onze noorderburen is uitgerold. In dat programma leren ouders en hun kinderen in groepjes hoe ze beter kunnen omgaan met conflictsituaties.

De onderzoekers peilden bij een honderdtal deelnemende kinderen tussen 8 en 18 jaar via vragen als 'Heb je voldoende tijd voor jezelf gehad?' en 'Heb je goed kunnen opletten?' naar hun levenskwaliteit. "We zagen dat de kinderen zowel voor als na het programma vrij hoog scoorden", legt Kim Schoemaker van de Vrije Universiteit Amsterdam uit.

Schoemaker geeft toe dat die vaststelling haar en haar collega's verraste. "Zeker omdat we tegelijkertijd zagen dat kinderen een scheiding als lastig ervaren. Ze moeten voortdurend verhuizen, volgen de ene keer regel A en de andere keer regel B, vergeten hun spullen..."

Volgens haar wil hun bevinding zeker niet zeggen dat elk kind bij een vechtscheiding een zorgeloos parcours wacht. "Er zijn er wel degelijk op wie zeer ernstige conflicten tussen ouders een serieuze impact hebben. Bij bijna 50 procent van de jongens en meisjes merkten we een verhoogd risico op posttraumatische stressklachten op."

Een van de verklaringen voor de hoge levenskwaliteit zit volgens de onderzoekster in het feit dat de scheiding bij de meeste deelnemers al enkele jaren achter hen ligt. Sommigen zijn aan hun nieuwe situatie gewend. "Ook is het zo dat kinderen veel veerkrachtiger zijn dan we lange tijd hebben gedacht. Ze mogen een scheiding als stressvol ervaren, de meeste kinderen leggen zich er niet bij neer. Ze proberen, om de breuk heen, hun leven weer op te bouwen."

Volgens haar zie je dat ook bij andere traumatische gebeurtenissen, zoals een ongeluk of een overlijden.

Niet veralgemenen

Een vader die in Leuven met zijn ex en drie kinderen het 'Kinderen uit de knel'-programma volgt, vindt het een bevreemdende vaststelling. Hij heeft de indruk dat zijn kinderen net gebukt gaan onder het voortdurende geruzie tussen zijn voormalige vrouw en hemzelf. "Daarom zijn we net in dit programma gestapt, in de hoop dat het op termijn weer beter met hen gaat."

Kim Bastaits, die in Vlaanderen onderzoek doet naar het welzijn van kinderen bij scheidingen, benadrukt dat de Nederlandse resultaten niet veralgemeend kunnen worden. "Levenskwaliteit is daarenboven een heel complex gegeven. Niet alleen de gezinssituatie speelt daarin een rol. Ook de school en de aanwezigheid van vrienden zijn belangrijk", aldus de onderzoekster van hogeschool PXL.

Desalniettemin stelde ook zij enkele jaren geleden vast dat de levenstevredenheid van kinderen na een vechtscheiding goed kan zijn. "Het is niet de scheiding an sich, maar wel het ouderlijke conflict dat een negatieve invloed heeft op die tevredenheid. Kinderen van ouders die nog gehuwd zijn maar in de clinch liggen, geven ook een lagere tevredenheid aan."

Er is wellicht geen enkel kind, op het moment dat het hoort van de scheiding, dat zal spreken van een grote levenskwaliteit. Bastaits: "Het herstel bij het ene kind gaat vlotter dan bij het andere. Het hangt af van zijn of haar coping-strategieën en de betrokkenheid van de ouders." Voorwaarde is dat er geen of weinig conflict meer mag zijn. "Als dat aanhoudt, dan merken we bij jongens een veel lagere levenstevredenheid en bij meisjes meer probleemgedrag zoals weglopen van huis."

Een belangrijke laatste opmerking is nog deze: de gezinssituaties zijn in de loop van de jaren erg veranderd. Was een kind van gescheiden ouders in de jaren 90 nog een uitzondering in de klas, dan is het vandaag een van de velen. "Die toegenomen normaliteit zal zeker ook een invloed hebben op hoe een kind vandaag tegen een ouderlijke scheiding aankijkt", aldus Bastaits nog.