Hoe Europa zijn problemen exporteert
► Paul Krugman is columnist van The New York Times en Nobelprijswinnaar economie
De dollarkoers heeft alle records gebroken. Het afgelopen jaar is hij gemiddeld met 20 procent gestegen ten opzichte van de andere grote munten, en met maar liefst 27 procent ten opzichte van de euro.
Helaas is een sterke dollar juist slecht voor Amerika. In onmiddellijke zin omdat hij het langverwachte economisch herstel zal verzwakken door het handelstekort te vergroten. En in diepere zin omdat de impliciete boodschap luidt dat we helemaal niet zo goed beschermd zijn tegen buitenlandse problemen als velen dachten. De combinatie van een sterke dollar en een zwakke euro is met name het gevolg van de manier waarop Europa zijn problemen exporteert.
Enige achtergrond: de Amerikaanse groei trekt de laatste tijd aan en de werkgelegenheid stijgt in een tempo dat we lang niet meer hebben gezien. Toch blijft er nog veel te wensen over. Het gebrek aan loonstijgingen vertelt ons dat de banenmarkt nog steeds zwak is, ondanks de daling van de werkloosheid. De rendementen die beleggers behalen zijn in historisch opzicht belachelijk laag.
De valutamarkten waarderen landen echter naargelang hun relatieve prestaties. De Amerikaanse economie bloeit niet echt, maar maakt een goede indruk in vergelijking met Europa, waar het heden slecht is en de toekomst er nog beroerder uitziet. Zelfs al vóór de jongste Griekse crisis toesloeg, begon Europa op Japan te lijken, maar dan zonder de sociale cohesie: binnen de eurozone krimpt de beroepsbevolking en zijn de beleggingen zwak. Een groot deel van de regio flirt met deflatie. De markten hebben hierop gereageerd met een ongelooflijk lage rente. In feite bieden veel Europese obligaties nu negatieve rentes.
Daardoor lijken de lage Amerikaanse rendementen aantrekkelijk en stroomt er kapitaal van Europa naar de VS, zodat de euro in waarde daalt en de dollar opveert. Wie heeft daar baat bij? Europa: een zwakkere euro maakt de Europese industrie concurrerender en stimuleert de export. En wie is de klos? De Amerikanen, omdat hun industrie aan concurrentiekracht inboet. De Amerikaanse industrie is de afgelopen jaren in bescheiden mate opgeleefd, maar die ontwikkeling zal tenietgedaan worden als de dollarkoers nog lang zo hoog blijft.
Europa slaagt er dus in een deel van zijn stagnatie te exporteren. Dat is geen complot; zo werkt het nu eenmaal in een mondiale economie met zeer mobiel kapitaal en door de markt vastgestelde wisselkoersen. De gevolgen kunnen echter groot zijn. Als de markten geloven dat de Europese zwakte nog lang zal aanhouden, zal de euro zo ver dalen dat het grootste renteverschil zal worden geëlimineerd, wat zou neerkomen op een ernstige krimp van de Amerikaanse groei.
Wat me zorgen baart is dat ik er niet zeker van ben dat de beleidsmakers zich er rekenschap van geven wat de implicaties zijn van een stijgende dollar. En o ja, nog iets: veel ondernemingen in de hele wereld hebben stevig in dollars geleend, wat betekent dat een stijgende dollar tot een hele nieuwe serie schuldencrises kan leiden - precies wat de mondiale economie nodig heeft.
Belangrijk voor ons allemaal is dat Mario Draghi van de Europese Centrale Bank erin slaagt om Europa niet in de val van de deflatie te laten lopen; de euro is de munt van Europa, maar blijkt een Amerikaans probleem te zijn. Nóg een reden voor de Fed om zich te verzetten tegen de neiging om te pretenderen dat de crisis voorbij is. Verhoog de rente niet totdat de inflatie om de hoek komt kijken!