De politie ziet u, ook op Twitter

"Alle tieners zeggen ja tegen MDMA", zingen Lil' Kleine en Ronnie Flex deze middag in de Dance Hall op Pukkelpop. De Nederlandse rappers achter de zomerhit 'Drank & Drugs' mogen dat door de microfoon brullen, maar een Pukkelpop-ganger die het adagium op Twitter gooit, kan voor een onaangename verrassing komen te staan. Zes agenten van de politiezone Hazodi (Hasselt - Zonhoven - Diepenbeek) zullen tijdens het festival de sociale media immers screenen op berichten over drugs, geweld en zelfs terrorisme.

Daarvoor maakt de politie gebruik van Twitcident, een monitoringsysteem dat accounts op Facebook, Twitter, Instagram en YouTube screent op een aantal termen die op een mogelijk incident kunnen wijzen. Wanneer zo'n trefwoord op sociale media opduikt, vergezeld van de hashtag #pkp15, dan kan de politie ingrijpen. Op die manier zou de nationale politie van Nederland er in april in geslaagd zijn om een aanslag te vermijden tijdens Koningsdag.

Op Pukkelpop doet het systeem ook in ons land zijn intrede. De lijst met trefwoorden die in juni op het Nederlandse Pinkpop werd gebruikt - dat zijn er een paar duizend - wordt grotendeels overgenomen, al zijn Noord-Nederlandse woorden als 'stickie' vervangen door joint. Zelfs met spelfouten wordt rekening gehouden.

Nu is het niet al te moeilijk om enkele van die termen te raden. En dat heeft ook twitterend Vlaanderen opgemerkt. Sinds de politie het nieuws (te) vroegtijdig bekendmaakte, hebben Pukkelpop-gangers zich op sociale media geamuseerd met ironische tweets over drugs, bommen en vechtpartijen. 'Te vermijden 'hasjtags' #pkp15: #detentontploft #bomvaneenplaat #haveacoke #shit #ikzoekmarieenjane', tweette @defriso. 'Het is voor de politie vandaag wel even slikken op sociale media', reageerde @Slingers13 dan weer. Het Pukkelpop-publiek maakt zich dus niet al te veel zorgen, integendeel: het beschouwt de maatregel eerder als een hilarische misser van de politie, die misschien iets te trots uitpakte met haar nieuwe methode.

Ethische misstanden

Maar naast grapjassen die zich krom lachen met de niet zo schitterende communicatie van de politie, klinken er ook bezorgde stemmen op het web, die zich afvragen of zo'n systeem wel aanvaardbaar is. Want de uitlatingen van duizenden mensen tegelijk monitoren, mag dat wel? Of is het een regelrechte inbreuk op onze privacy?

"Omdat het over publieke informatie gaat, is dit in principe toegestaan", legt Jos Dumortier uit, professor in de rechten aan de KU Leuven. "Het past in het kader van de zogenaamde pre-emptive security planning, waarbij men informatie haalt uit grote groepen data om zo een inbraak op de publieke veiligheid te voorkomen. Maar men moet voorzichtig zijn met het nemen van beslissingen op grond van zo'n analyse. Een verkeerde inschatting kan tot ethische misstanden leiden."

Vooral de omvang van de methode lijkt nogal disproportioneel. "Als je aanwijzingen hebt dat bepaalde individuen een bedreiging vormen, dan moet je gericht ingrijpen", vertelt jurist Raf Jespers, auteur van het boek Big Brother in Europa. "Maar de socialemedia-activiteiten van tienduizenden festivalgangers screenen, dat is helemaal niet gerechtvaardigd."

Daarbij komt nog dat er nooit noemenswaardige criminele of terroristische incidenten zijn geweest op een festival als Pukkelpop. Jespers: "Er zijn uitzonderlijke omstandigheden waarin de overheid op het recht op privacy mag inbreken. Maar daarvan kun je hier niet spreken."

Gisteravond kwam de politie nog met een reactie op de heisa. "We wensen een en ander recht te zetten", stelt Dorien Baens, Hazodi-woordvoerster. "De tool wordt alleen door de politie gebruikt, volledig autonoom van de organisatie van Pukkelpop. Uit veiligheidsoogpunt wil de politie weten wat er leeft en wordt gezegd over het festival. Na deze test willen we bekijken of de tool tijdens andere evenementen kan worden ingezet."

Dat dit een schending zou zijn van de privacywetgeving, spreekt de politie tegen. "Het gaat om openbare berichten, en er worden geen gegevens bewaard of opgeslagen." Voorts wil Hazodi benadrukken dat het helemaal niet de bedoeling is om op mogelijke drugsdealers of andere criminelen te jagen. En ja, "wij kunnen wel lachen met de berichten die via Twitter worden verspreid".

Storm gaat liggen

Dat Twitcident toch een nogal grootschalige maatregel is voor een nauwelijks bestaand probleem, hebben ze ook opgemerkt op Pinkpop, dat het systeem in juni gebruikte. "We hebben niet meteen een aanwijzing dat we extra incidenten hebben voorkomen", vertelt Jan Smeets, woordvoerder van het festival in Landgraaf. "Het is vooral een extra geruststelling. We weten dat we kunnen ingrijpen, mocht het nodig zijn."

Ook bij Pinkpop werd er overigens op voorhand over de maatregel gecommuniceerd. En ook toen doken er op sociale media grapjassen op die het systeem te kijk wilden zetten. "We hebben erop geoefend om een juist oordeel te vellen over welke posts we serieus moesten nemen en welke niet. Bovendien gaat zo'n socialemediastorm ook snel weer liggen." Gezeur over inbreuken op de privacy, daar heeft Smeets weinig oren naar. "De privacymaatregelen worden uitgelegd in de voorwaarden. Als je niet gefilmd of gescreend wilt worden, blijf dan gewoon weg."

Maar het Pukkelpop-publiek zal niet wegblijven. En Lil' Kleine en Ronnie Flex ook niet. Die staan vanmiddag gewoon in de Dance Hall. Met 'Drank & Drugs'.