Je moedertaal spreken hoeft geen drama te zijn

Over de officiële onderwijstaal is voor elk goed begrip geen discussie. Die blijft gewoon Nederlands. Maar daarbuiten zouden scholen soms best wat creatiever mogen zijn, vindt het Gemeenschapsonderwijs. GO! vindt dat directeurs positief moeten omspringen met de moedertaal. Want verbieden werkt contraproductief, stelt de onderwijskoepel.

Het Gemeenschapsonderwijs beroept zich voor die redenering op wetenschappelijk onderzoek, onder andere van de UGent. Die zegt: het is goed voor het zelfvertrouwen van kinderen als ze op school hun moedertaal mogen spreken. Professor Piet Van Avermaet: "Het gebruiken van de moedertaal heeft geen negatief effect op het leren van het Nederlands. Wie z'n eigen taal goed leest en schrijft, zal ook beter een nieuwe taal kunnen leren."

Pioniersrol

In het Koninklijk Atheneum in Antwerpen zitten vijftig tot zestig nationaliteiten bijeen. De leerlingen spreken er bijna evenveel talen. Directrice Karin Heremans moest jaren geleden al op zoek naar een manier om daar creatief mee om te gaan. Als een leraar en z'n leerling niet dezelfde taal spreken: hoe laat je de ene dan leren van de ander? Al doende ontwikkelde de school een talenbeleid. Daarmee pionierde ze. Want veel van wat er nu in de nieuwe richtlijn van het Gemeenschapsonderwijs staat, bedacht het Atheneum jaren geleden al.

"Als je wil dat kinderen iets leren, dan moeten ze zich eerst en vooral goed voelen. Daar hoort voor ons bij: de moedertaal niet bestraffen. Onze school focust op het Nederlands als onderwijstaal. Het is de grootste gemene deler. Maar moet je daarom thuistaal verbieden? Nee. Anderstalige leerlingen mogen in onze school bijvoorbeeld woordenboeken gebruiken. Als ze onderling, op de speelplaats, hun eigen taal spreken, sanctioneren we dat niet. En als een leerling in de klas iets écht niet begrijpt, kan het nuttig zijn dat een medeleerling het even uitlegt in de moedertaal. We maken er een en-enverhaal van."

Werkgroepen buigen zich in het Atheneum over het thema taal en taalgericht vakonderwijs, met de focus op Nederlands als schooltaal. Dat leidde bijvoorbeeld tot het ontstaan van schakelklassen, waar leerlingen hun Nederlands bijwerken, om zo alsnog te kunnen aansluiten met de A-stroom. Er kwamen ook flexibele trajecten met taalmodules, vergelijkbaar met wat ook in het hoger onderwijs bestaat: wie achterop hinkt in taal maar voor de andere vakken goed presteert, kan gewoon naar het volgende jaar, mits dat ene taalvak nog mee te nemen. En voor wie afstudeert, ontwikkelt het Atheneum een mooi talenportfolio. "In dat portfolio nemen we alle talen op, die de leerling spreekt. Ik ken leerlingen die zich opwerkten in een bedrijf, juist omdat ze benadrukten dat ze ook Arabisch, Turks, Chinees of Russisch kunnen."

Taal waar de arbeidsmarkt om vraagt

Toch is er ook veel tegenkanting. N-VA vreest dat de maatregel ervoor zal zorgen dat anderstalige leerlingen straks minder goed Nederlands spreken. Dat zal dan weer hun kansen in het hoger onderwijs of op een job hypothekeren. Bovendien: welke leraar zal hieraan willen beginnen, meent N-VA. Sp.a vindt de richtlijn wél goed. "Pragmatisch en logisch", zegt onderwijsspecialiste Caroline Gennez. "Zet het kind centraal. Een kind moet zich thuisvoelen op school. Respect voor de thuistaal zou een evidentie moeten zijn op school." Ook Open Vld is voor. Gwendolyn Rutten: "Meertaligheid en onderwijstaal Nederlands gaan hand in hand."

N-VA-voorzitter Bart De Wever vindt de maatregel van dan weer te gek voor woorden. "Ik dacht dat het om een vervroegde aprilgrap ging. We doen alle moeite om mensen die naar hier komen te integreren en Nederlands te leren. Opdat ze kansen hebben op de arbeidsmarkt en in de samenleving. Dan kan dit toch nooit een goed idee zijn? Ik heb er geen probleem mee als iemand thuis of onder vriendjes een andere taal spreekt. Maar het streefdoel moet zijn om competente leerlingen op te leiden, die de taal spreken waar de arbeidsmarkt om vraagt. We moeten één samenleving smeden en dan verbindt het Nederlands als taal ons allemaal."