Schijnbaar schaamteloos
Julie Cafmeyer houdt van verleiden. Hoe ze dat in het echte leven doet zijn onze zaken niet, maar op de scène zet ze een strategie in van wederkerige kwetsbaarheid: door zichzelf te tonen, breekt ze haar publiek open als een oester.
Het begon met De therapie, een voorstelling die nauwelijks een voorstelling te noemen valt. Een twintigtal onbekenden zit in een kring. Cafmeyer, een beetje onwennig tussen ons in, legt haar 'case' op tafel: het relaas van een brandende liefde die resulteert in een gebroken hart, enfin: u kent het.
We knikken haar een beetje meewarig toe: we kennen het. Cafmeyer vraagt om raad. Er ontstaat een discussie en binnen de kortste keren delen wildvreemden uit de kring intieme details over liefde, seks, ontrouw. Zelf geef ik meer prijs dan ik ooit voor mogelijk had gehouden. Wacht even, is dit nog professioneel? Is dit eigenlijk wel theater?
Dat is maar de vraag. Er is geen spoor van tekst, decor of belichting. Toch is De therapie niet 'zomaar' een gesprek. Cafmeyer: "De therapie is ontstaan op een moment van crisis. Ik was hulpeloos en wanhopig, op zoek naar advies. Maar er zaten wel meteen spelregels aan het gesprek."
Inderdaad zet ze bij het begin secuur de setting: De therapie zal een uur duren, zij treedt op als zichzelf, het publiek mag tussenkomen. Het aanknopingspunt - haar authentieke liefdesverdriet - is uit het leven gegrepen, de vorm is dat niet.
Het wonderlijke is dat we die codes vrijwel meteen vergeten, ontwapend door Cafmeyers openhartige uitstraling en het besef dat wat ze vertelt waargebeurd is. Al blijkt het moeilijker om die dynamiek in de hand te houden.
Cafmeyer: "Af en toe worden mensen boos of praten ze enkel over zichzelf. Net zoals in een echt gesprek: soms is het magisch, soms is het saai." De therapiemaakt heftige emoties los, maar voor Cafmeyer blijkt het niet houdbaar om zichzelf elke avond open te gooien. "Je wilt niet voor de rest van je leven in die miserabele toestand blijven en uiteindelijk gaat het ook voorbij. Dus op een gegeven moment kon ik De therapie niet meer spelen."
Volgende stap
De volgende stap werd Bombastische liefdesverklaring: opnieuw een inkijk in het leven van Julie Cafmeyer, zij het niet in de chaos van verdriet, maar in de eerste, voorzichtige structuur van een verwerkingsproces. De kring blijft, maar ze positioneert zich nu vooraan, met een beamer en een beeldscherm. Opnieuw bepaalt ze de spelregels: "Ik ga jullie een verhaal vertellen. Ik ben bij machte iedereen op te voeren zoals ik het zelf wil."
Er volgt een achronologische collage van fragmenten uit haar liefdes- en geestesleven en een poging om daarin een overkoepelend patroon te vinden. Cafmeyer verbreedt haar materiaal niet alleen door die panoramische blik, maar ook door te onderzoeken wat filosofen als Alain Badiou of kunstenaars als Marina Abramović over de liefde te vertellen hebben.
Toch overheerst nog steeds het gevoel van intimiteit. Niet alleen blijven Cafmeyers lotgevallen autobiografisch en grappig, doordrongen van een niet-kwaadaardige zelfspot, maar ze neemt ook opnieuw de tijd om haar publiek aan het woord te laten, door het te overvallen met directe vragen: "Hebt u zelf ooit al eens een bombastische liefdesverklaring gedaan?" "Gelooft u in God?"
De verlegenheid, het gestuntel van de aangesproken toeschouwer spant Cafmeyer voor haar karretje: ze spiegelen haar eigen openliggende ziel en zetten een dynamiek van wederkerig medevoelen in gang. Dat is ontroerend en slim, maar ook gevaarlijk, want een publiek dat zich niét geeft kan haar écht pijn doen.
"Ik kan dit alleen maar samen ontwikkelen. Iedere avond moet ik opnieuw voelen wat ik kan vragen, hoe ver ik kan gaan, welke details ik kan delen." Een toeschouwer komt tussen, peilt naar een detail, lijkt haar te willen testen. Cafmeyer vuurt terug: "Denk je dat ik aan het liegen ben?" Liegen betekent in dit geval: spelen. Ja, ze is aan het spelen, maar niet aan het liegen.
Cafmeyer: "Theater moet leven, lucht krijgen. De controle lossen is freaky, maar soms krijg je er cadeaus voor in de plaats. Soms ook niet." (lacht)Anderzijds blijft zij onmiskenbaar maker - verteller, personage, god - van haar eigen constructie.
Hoogtepunt van Bombastische liefdesverklaring is het moment waarop Cafmeyer oproept tot radicale overgave, hoe gehavend het ego ook moge zijn. Het is een pleidooi voor de vlucht vooruit, zonder voorbehoud naar de ander toe, en ondanks de hyperpersoonlijke context ontstaat er plots een politieke bijklank.
Julie Cafmeyer maakt alvast waar wat ze voorstaat, naast maar ook op de scène. Zulke theatermakers moeten we koesteren.
Bombastische liefdesverklaring is de hele maand augustus te zien op het Edinburgh Fringe Festival (www.biginbelgium.be) en van 14 tot 16 september in Monty (Antwerpen) tijdens het festival Love at First Sight (www.loveatfirstsight.be)