De strijd tegen alzheimer stokt
Pfizer, een van 's werelds grootste medicijnenfabrikanten, stopt met onderzoek naar medicijnen tegen parkinson en alzheimer. Vooral voor het alzheimeronderzoek is dit de zoveelste tegenslag.
Ruim een jaar geleden flopte het middel solanezumab van Pfizers concurrent Eli Lilly in een grootschalige proef met ruim 2.000 patiënten met dementie. Farmagigant Merck trok in februari vorig jaar de stekker uit zijn dure klinische studie. Hetzelfde gebeurde afgelopen november met de pil intepirdine van de kleine ontwikkelaar Axovant. De speurtocht naar medicijnen tegen neurodegeneratieve ziekten duurt al zo'n dertig jaar en heeft miljarden gekost.
Pfizer zegt niet waarom het onderzoek wordt stopgezet en de 300 betrokken onderzoekers op straat zet. Geneticaprofessor Christine Van Broeckhoven (UAntwerpen) begrijpt het wel: "Het is een commercieel bedrijf en heeft een korte termijn: het moet produceren. Het moet wat opleveren." Daartegenover staat dat wetenschappelijk onderzoek al zo'n twintig jaar vastloopt op een enkele hypothese.
Vrijwel alle potentiële en geflopte medicijnen zijn gericht op het afbreken van giftige eiwitophopingen in het brein die de communicatie tussen de zenuwcellen verstoren en zelfs zenuwcellen doen afsterven. Meestal lukt het wél om die giftige eiwitten in het brein te verminderen, maar het uiteindelijke doel, parkinson of alzheimer afremmen of stoppen, wordt er niet mee bereikt.
Volgens Van Broeckhoven wordt het hoog tijd om de dominante hypothese - dat alzheimer vrijwel helemaal veroorzaakt wordt door eiwitophopingen in het brein - bij het oud vuil te zetten. "Iedere patiënt is anders. Je kunt alzheimer krijgen via verschillende routes. Er is niet één boosdoener."
Volgens Bas Bloem, medisch directeur van het Parkinson Centrum van het Nederlandse Radboudumc, maakt het besluit van Pfizer duidelijk onder welke enorme druk grote farmaceutische bedrijven staan. "Het traject van tekentafel tot patiënt duurt gewoon te lang." Dat terwijl deze bedrijven volgens Van Broeckhoven een cruciale rol spelen: "Zij zijn noodzakelijk om de kennis die wij, wetenschappers, opdoen, te vertalen naar potentiële patiënten. In die zin is het wegvallen van Pfizer dramatisch."
Van Broeckhoven vraagt meer investeringen. Praten over een 'grote doorbraak' heeft weinig zin als onderzoek naar neurodegeneratieve ziekten te weinig middelen krijgt. "Enerzijds is er de complexiteit van het onderzoek, je weet niet waar het eindigt en hoe hoog de kostprijs uiteindelijk oploopt. Anderzijds praat je over voornamelijk oude mensen die niet meer werken. In hen investeren lijkt economisch niet interessant. Dat is natuurlijk niet juist, binnenkort is een op de drie ouder dan 65."
Dementie
Dementie is een verzamelnaam voor tientallen ziekten. De meestvoorkomende vorm is alzheimer. Ook vasculaire dementie, veroorzaakt door vaatschade in de hersenen, komt vaak voor. In totaal hebben 200.000 Belgen een vorm van dementie. De symptomen verschillen. Bij alzheimer staan geheugen- en concentratiestoornissen op de voorgrond. Bij vasculaire dementie zijn de symptomen afhankelijk van de plaats in de hersenen die is aangetast. De ziekte van Parkinson wordt gekenmerkt door stoornissen in het bewegen, zoals het beven van handen en vingers. Bij 35 tot 55 procent van de patiënten met parkinson ontwikkelt zich ook een vorm van dementie.