'Ik geef nooit af op het podium'

1

Wat maakt muziek zo krachtig?

"Hoe langer hoe meer ben ik me bewust van de kracht van muziek", glimlacht Jef Neve (40). "Iedereen heeft zijn of haar issues, en de grote kracht van muziek zit er hem in dat je die niet moet uitleggen met woorden. Je kunt een situatie schetsen en proberen uit te leggen wat je daarbij voelt, maar wát je voelt, kun je volgens mij niet delen in woorden, toch niet zo rechtstreeks als met muziek. Ik vertel niet gemakkelijk over mijn diepste emoties, maar met muziek kan ik dat wel doen. Als ik diep geraakt ben door iets, verwerk ik dat het best spelend op de piano."

Muziek, zo gelooft de pianist-componist, is een universele taal waarmee je over de hele wereld kunt communiceren. "Het is een vorm van communicatie die rechtstreeks op de stroom van de emoties inspeelt. Zo sla je een brug tussen mensen zonder dat je moet uitleggen waar je precies mee zit."

Dat is niet zomaar een aardige bijkomstigheid van muziek, maar essentieel. "Dat soort non-verbale communicatie is heel hard nodig om het leven leefbaar te houden. Ik denk dat muziek, van haar meest primitieve tot har meest gesofisticeerde vorm, onlosmakelijk met ons, mensen verbonden is. Een samenleving zonder muziek kan ik me echt niet inbeelden, net zoals ik me bijna niet anders kan inbeelden dan dat muziek er al was van bij het begin van de mensheid."

2

Valt een muzikant samen met zijn instrument?

"Voor mij was het altijd duidelijk dat de piano mijn instrument was", zegt Neve. Ik heb nooit ambities gehad om op professioneel niveau een ander instrument te spelen."

Hij heeft zijn eigen speelstijl, net als iedere andere pianist van enig niveau. "Waarom wint de ene formule 1-rijder van de andere, terwijl ze allebei top zijn en ze beiden in een fantastische machine rijden? Omdat hun karakter toch anders is, waardoor ze hun bochten anders aansnijden", zegt Neve. "Dat is ook bij de piano zo: op een bepaald moment is het belangrijk je eigen persoonlijkheid erin te steken. Dan pas kun je het verschil maken."

Niet alleen legt hij zijn persoonlijkheid in de muziek, muziek bepaalt ook zijn persoonlijkheid. "De piano is een stuk van mijn identiteit geworden", vertelt Neve. "Er was vorig jaar één moment waarop ik heel erg voelde wat dat betekende."

Voor het VRT-programma Typisch mensen vroeg Freek Braeckman hem om drie keer piano te spelen op het Sint-Baafsplein in Gent. Eén keer als clochard, vervolgens als Russische virtuoos op leeftijd en de laatste keer als zichzelf. "In lompen en met een valse baard voelde ik me echt bekeken. Mensen waren verbaasd dat ik aan die piano ging zitten. Maar zodra ik begon te spelen, zat ik safe. Niemand zou me aanvallen, de politie zou me met rust laten", vertelt hij. "De enige luisteraar was een andere clochard, die dan nog mijn euromunten graaide om Cara Pils te kopen."

Toen hij er als zichzelf speelde, stond het plein in enkele minuten vol. "Met hetzelfde repertoire", grimast Neve. "Dat was een goeie test. Het maakte heel erg duidelijk wat de piano voor mij betekent. Zonder de piano ben ik niet Jef Neve, maar zelfs als ik er niet uitzie als mezelf, zorgt de piano onmiddellijk voor een cocon rondom me. De piano geeft mij letterlijk een plaats in de maatschappij."

3

Schenkt componeren evenveel voldoening als optreden?

"Ik ben een vechter", stelt Jef Neve. "Ik geef nooit af op het podium. Er mag een bom ontploffen, ik zal er mij niet gemakkelijk van afmaken. Nooit. Ergens in mij is er altijd een stemmetje dat zegt: 'Je staat hier net omdat je je niet laat kennen, ook niet als het allemaal tegenzit.' Op dat vlak ben ik heel hard voor mezelf. Een slecht concert zou ik mezelf niet vergeven. Mensen hebben een ticket gekocht om naar mij te komen luisteren."

"Elk concert is een vorm van erkenning, een kans om mensen mee te nemen in je verhaal - zelfs al zijn er momenten dat je diep moet graven. Het schoonste compliment dat je kunt krijgen, is dat mensen zeggen: 'Ik ben tijdens je concert even weg geweest, ik zat in een trip'."

Toch ligt zijn hart bij het componeren. "Ik besteed zoveel aandacht aan het componeren van muziek dat het mij een gigantisch gevoel van voldoening geeft wanneer een compositie af is. Als ik nieuwe muziek voor het eerst door een steengoed ensemble hoor uitvoeren, voel ik intense vreugde. Dan overstijgt de muziek de partituur. Dat is een van de mooiste momenten in het creatieproces."

4

Hoe weet een componist wat goed is en wat niet?

Hoe meer je speelt, hoe beter je technisch wordt, en dat brengt een risico met zich mee. "Hoe meer je kunt en hoe meer theorie je kent, hoe groter het gevaar dat de puurheid van de emotie ondergesneeuwd geraakt", zegt Neve. "Ik moet er mij altijd voor hoeden dat ik niet aan schoonschrijverij doe, dat ik geen dingen schrijf die vooral fancy klinken, want die vertellen vaak weinig. Je moet altijd vertrekken van je kern, van je inhoud. Pas dan kun je iets waardevols maken."

Soms schrijft hij de hele dag muziek om vervolgens driekwart weer weg te gooien. "Je schrijft niet gemakkelijker muziek die inhoudelijk goed zit omdat je meer wéét. Als je meer technische bagage hebt, heb je wel meer mogelijkheden. Je kunt meer schuifjes opentrekken. Maar: je moet opletten dat je het juiste schuifje opentrekt. Ik heb het gevoel dat dat een zoektocht is die me mijn leven lang zal vergezellen."