'Seks zonder drugs is zo gewóón'

"Seks onder invloed van drugs is erg intens. Je stijgt boven de grens van het normale uit. Ooit zag ik een filmpje over fistfucking en dacht ik: wow! Nu doe ik het gewoon zelf. Als ik nooit drugs genomen zou hebben, zou mijn seksleven veel basaler zijn."

Chemsex is de samenstelling van de woorden chemicals en sex. De term wordt gebruikt om de inname van psychoactieve middelen met de specifieke intentie om seks te hebben, te duiden. Legale en gedoogde producten zoals poppers, alcohol en cannabis worden niet meegerekend. Chemsex is, om het even onomwonden te beschrijven, neuken onder invloed van coke, speed, GHB, GBL, xtc, mefedron, 4-MEC, MDMA, crystal meth en andere pretmakers. De chems dienen om de seksuele ervaring te versterken.

De laatste jaren heeft chemsex aan populariteit gewonnen. Het bewijs daarvan zijn de vele chemsex-onderzoeken in Europa, zoals dat van de Britten Adam Bourne en David Stuart, van de Nederlandse organisatie Mainline en dit jaar nog van de Brusselse Université Saint-Louis in opdracht van het Observatoire du Sida et des Sexualités. In 2016 bracht het internationale subcultuurmagazine Vice er een (zeer expliciete) documentaire over uit genaamd Chemsex.

Hoewel chemsex voorkomt in alle lagen van de bevolking, ongeacht leeftijd, geslacht, seksuele geaardheid en sociale achtergrond, gaan haast alle onderzoeken over mannen die seks hebben met mannen. De homo- en biseksuele mannen uit de grootsteden zijn dan ook - zoals zo vaak het geval is in mode, party en lifestyle - de trendsetters. "Homo's gebruiken ruim dubbel zo vaak drugs dan hetero's", zegt Leon Knoops, veldwerker en onderzoeker voor de Nederlandse organisatie Mainline die gezondheidsvoorlichting geeft aan actieve druggebruikers en zich sinds 2012 op het fenomeen chemsex richt.

"Het fenomeen bestaat al van de jaren zeventig maar is pas echt beginnen boomen in de grootsteden rond de intrede van het nieuwe millennium", vertelt Knoops. "Dat valt te verklaren door de toenmalige opkomst van erectiestimulerende middelen zoals Viagra en Kamagra. Onder invloed van stimulerende middelen als xtc, cocaïne, speed en crystal meth is het vaak moeilijk om een erectie te behouden. Met het slikken van Viagra wordt dit probleem verholpen."

Grindr en consorten

De sterke opmars van de laatste tien jaren heeft ook te maken met het internet. De opkomst van designer drugs (nieuwe drugs die nog niet op de lijst van verboden middelen staan) die makkelijk via het net te verkrijgen zijn en de vele dating-apps hebben chemsex een enorme boost gegeven.

Een schoolvoorbeeld van een chemsexer die gebruikmaakt van dating-apps is Bas, een jonge dertiger uit Antwerpen. "Tinder (zeer bekende dating app, red.) is eerder voor de brave mensen die eerst willen 'afspreken'", vertelt Bas in zijn kleine maar gezellige appartement. Bas gebruikt dating-apps die zich specifiek tot homo's richten zoals Grindr, PlanetRomeo en Hornet. "Grindr bijvoorbeeld werkt snel en eenvoudig", zegt hij. "Je scrolt door de profielen van de homo's in je buurt. Ieder profiel bevat foto's, de locatie en een kort tekstje over de seksuele voorkeuren zoals top of bottom."

Bij die korte informatie wordt ook aangegeven of de persoon chemsex ziet zitten, meestal door de woorden 'chems' of 'chemsfriendly'. Als er sprake is van intraveneus gebruik (het injecteren van drugs), dan schrijft men wel eens 'to the poinT'. Crystal meth, veruit de sterkste drug, wordt aangegeven met de naam 'tina'. Er zijn dus codes om de illegale voorkeuren op een mainstream app weer te geven.

Omdat apps zoals Grindr personen weergeeft in de directe omgeving, is die handig om sekspartners te scoren tijdens een reis in het buitenland. Zo gebruikt Bas de app ook. Zijn modus operandi is als volgt: hij boekt een weekend in een grootstad, neemt op hotel een dosis van het vloeibare GHB (makkelijk te smokkelen in een shampooflesje, aldus Bas), wacht een half uurtje totdat de drug inwerkt en zet dan Grindr aan. "De kandidaten laten niet lang op zich wachten, hoor. Als je zegt dat je stoned en naakt in bed ligt, komen ze al snel naar je toe."

Chemsex is voor Bas echt gekoppeld aan reizen. "Ik ga vooral naar Parijs om te neuken met lekkere jongens", zegt hij onomwonden. "Van vrijdag tot zondag lig ik in mijn hotelkamer en heb ik seks met de ene na de andere. Het zijn kleine seksmarathons."

Niet alleen voor Bas maakt het reizen deel uit van de beleving. Chemsexers zakken vaak af naar de bekende gaysteden zoals Berlijn, Madrid, Barcelona, Londen, Parijs, Tel Aviv en Casablanca, puur om te feesten en te vrijen. "Dankzij apps zoals Grindr is het reizen helemaal veranderd. Je kunt echt spreken van 'ervoor' en 'erna'. Voordat Grindr bestond, moest je in je eentje aan de bar van de lokale homoclub gaan staan."

De seksuele escapades van Bas veroordelen, zou al te gemakkelijk zijn. Na een relatie te hebben gehad, geniet hij nu gewoon van anonieme seks onder invloed van drugs die zijn verlegenheid lam leggen en de prikkels nog eens extra versterken.

Bas is trouwens geen figuur uit de marge. Zijn eerste ervaring met drugs dateert van drie jaar geleden - xtc, gekregen van een sekspartner - en nu gebruikt hij drugs enkel en alleen om te vrijen. Hij combineert geen middelen, overdoseert niet en gebruikt al zeker nooit op weekdagen. Verder heeft Bas een vaste kantoorbaan in de sociale sector. Ook zijn eenmalige bedpartners, stuk voor stuk enorm gespierde mannen, komen niet uit de goot gekropen. "Het gaat om welgestelde, opgeleide mannen en geen schrale drugverslaafden. Vaak zijn het artistieke types, zoals modeontwerpers. Je moet denken, het zijn mensen die reizen voor seksfeesten."

Zijn chemsexers allemaal rijke homo's? Neen. Onderzoeker Leon Knoops stelt het omgekeerde: chemsex komt voor in alle lagen van de maatschappij. Het Brussels onderzoek, waaraan 362 personen hebben deelgenomen, stelt dat tachtig procent van de chemsexers een betaalde job heeft en slechts zes procent werkloos is. Het Mainline dossier duidt dat chemsexers meestal beschikken over een sterk en uitgebreid sociaal netwerk.

Zo ook Francis die ik opzoek in Amsterdam. Via zijn netwerk belandde hij een dikke tien jaar geleden op privé-chemsex-feesten in de grachtenstad. "Op de seksfeesten waren mensen van alle standen aanwezig", vertelt hij terwijl wij 's middags op zijn terras een koffie nuttigen. "Advocaten, docenten, stewards, artsen maar evengoed escorts en werklozen."

Francis is veertig en hoewel hij nu zijn zaakjes op orde heeft, kan zijn heftig chemsex-verleden wel tellen. Anders dan Bas attendeerde Francis gedurende anderhalf jaar ieder weekend een seksfeest dat bij iemand thuis georganiseerd werd. "Zo'n seksfeest duurde van vrijdag tot zondag, zonder slaap. Ik heb drie adressen gekend." En het ging er heftig aan toe. "Ik herinner me dat ik eens een persoon bewusteloos op de grond zag liggen. Ik riep: 'die man is dood!' 'Maar hij bleek gewoon even passed-out."

Miauwmiauw

Hoewel Francis pas op zijn 27ste zijn eerste lijntje coke kreeg toegediend van een sekspartner, leerde hij op de seksfeesten in ijltempo omgaan met miauwmiauw (mefedron), coke, speed, xtc, MDMA, GBH en ketamine. "Ketamine nam ik via een booty bump: daarbij wordt de drug in water opgelost en met een spuit - zonder naald - in de anus geïnjecteerd. Ik heb de methode leren kennen via mijn fist-buddy."

Juist, onder invloed van al die drugs werd er ook aan grensverleggende groepsseks gedaan. Drugs zoals GHB, xtc en coke nemen remmingen en mogelijke pijnprikkels weg en geven een extatisch gevoel in de plaats. Het is de essentie van chemsex: remmingen uitschakelen zodat seksuele fantasieën werkelijkheid kunnen worden. Fantasieën zoals penetratie met de vuist, sm of groepsseks.

"Ik heb echt genoten van die vaste afspraken in het weekend", zegt Francis. "Ik had een gebrek aan zelfvertrouwen en op die feesten kreeg dat zelfvertrouwen wel een boost." Bas ervaart nu hetzelfde: "Seks hebben met de knapste mannen, daar gaat het mij om. Dat ik kan zeggen: die heb ik toch maar gehad."

"Het enige probleem tijdens die seksfeesten was: ik had geen leven maar werd geleefd." Francis geeft toe dat, naast plezier, ook escapisme hem dreef om die feesten te bezoeken. Hij had net een breuk met een vaste partner achter de rug, had geen werk en bevond zich in een stad die zijn thuis niet was. Dat is de keerzijde van chemsex. Onderliggende issues kunnen een rol spelen. Zo staat in het dossier van Mainline een aantal redenen voor chemsex beschreven die niets met geilheid te maken hebben: negatieve emoties tijdelijk wegzetten; vrees voor intimiteit; gebrek aan zelfvertrouwen; eenzaamheid en behoefte aan groepsgevoel; schaamte.

Wanneer ik deze lijst aan Francis voorlees, knikt hij. "Voor mij was het echt een vlucht uit de realiteit. Ik zag dat het dat voor anderen ook was. Vooral voor de jonge escorts die aanwezig waren. Op een gegeven moment kwamen sommigen enkel nog voor de gratis drugs. Zij hadden geen seks meer."

In het Brusselse rapport wordt het probleem in vele cijfers uitgedrukt. Zo blijkt dat ongeveer de helft van de chemsexers problemen ervaart. De meeste problemen zijn van psychologische aard, goed voor 27 procent. De grootste hap wordt toegeëigend door depressie (68 procent) gevolgd door stemmingswisselingen (62 procent) en schuldgevoel (56 procent). Dat somberheid en humeurigheid vaak voorkomen, is niet onlogisch. Drugs zoals xtc en coke doen de dopamine- en serotonineniveaus in de hersenen door het dak gaan waardoor een euforisch gevoel ervaren wordt. Maar what goes up must come down. De kater van uppersbestaat vaak uit een down-gevoel.

Het onderzoek bevat ook cijfers over de verschillende leeftijdsgroepen, van singles en van koppels. Tussen de groepen zijn de verschillen groot. Voor alle duidelijkheid: volgende cijfers gelden voor de groep van personen die problemen ervaren, de helft van de totale chemsex-bevolking dus: 35 procent van de singles heeft psychologische issues tegenover 17 procent van de personen met een vaste partner. Bij de groep 18-29-jarigen is dat een stevige 40 procent, terwijl de groep van 30-39 jaar op een milde 15 procent uitkomt.

Felle tina

Ook ontstellend is het verschil tussen werkende en niet-werkende personen; 24 procent van de werkenden ervaart wel eens problemen van psychologische aard, ten opzichte van 45 procent van de niet-werkende chemsexers. Op vlak van relationele problemen zit daar eveneens een groot verschil: 13 ten opzichte van 37 procent.

"Tijdens seksfeesten viel op dat de personen met een hogere functie de controle erg goed wisten te behouden", zegt Francis hierover. "Voor de hoogopgeleiden was het een roes en geen lifestyle. Het waren de werklozen en de escorts die niet van ophouden wisten. Ik ken escorts die nog steeds op kamers wonen en de seksfeesten afschuimen omdat de drugs voor hen wordt geregeld."

Volgens Knoops is er een nieuwe ontwikkeling in de chemsex scene die zeer risicovol kan zijn: de opkomst van crystal meth. Knoops: "Het middel is vanuit de VS overgewaaid en stijgt sterk in populariteit binnen bepaalde seksnetwerken van de chemsex scene. Ik spreek regelmatig mannen die, vanwege hun gebruik, de zelfcontrole volledig zijn kwijtgeraakt. Het is - voor zover bekend - de krachtigste drug verkrijgbaar."

Crystal meth is een methamfetamine die gesnoven, geïnhaleerd of geïnjecteerd wordt en die langer en intenser werkt dan iedere andere amfetamine (zoals speed). Het veroorzaakt een extreme alertheid en ongebreidelde geilheid. Om een idee te geven, worden in het dossier van Mainline de niveaus van de vrijgekomen dopamines in het bloed vergeleken. Als het niveau in een normale toestand 100 is, is dat bij seks 200, bij coke 350 en bij crystal meth 1200. Kortom, neem jouw gemiddelde orgasme, vermenigvuldig met zes en je komt in de buurt van de euforie van crystal meth.

Door de extreme euforie is de neiging opnieuw te willen gebruiken groot. Daarbij leidt regelmatig gebruik tot tolerantie en dient de gebruiker steeds grotere hoeveelheden in te nemen. "Veel chemsexers vinden crystal meth te krachtig en blijven ervan af", zegt Knoops. "Een kleinere groep beseft dat de drug erg verslavend kan zijn en gebruikt hem daarom zeer gecontroleerd, slechts enkele malen per jaar op een seksfeest. En dan is nog een kleine groep die de zelfcontrole verliest. Bij het stoppen met crystal meth gaat het echt verder dan het worstelen met abstinentie. Als je jaren seks hebt gehad op een ontzettend hoge dosis dopamine, komt je lichaam gewoonweg niet meer toe aan normale seks."

Baresex

Een ander probleem is hiv. Mainline schrijft een vermoeden te hebben dat er een overlapping bestaat tussen de netwerken van chemsex en de netwerken met hoge hiv-prevalentie. Het Brussels onderzoek biedt een cijfer: maar liefst 33 procent van de door hen ondervraagde chemsexers is seropositief. Seropositieve homo's belanden dus vaak in de chemsex-wereld. Knoops vermoedt dat het stigma rond hiv nog steeds groot is waardoor het voor seropositieve mannen soms nog moeilijk is zich seksueel vrij te voelen. De chems werken de schaamte weg.

Hoe zit dat dan met veilige seks? Hoewel het condoomgebruik onder homomannen al jarenlang hoger ligt dan onder hetero's (aldus Sensoa), is dat bij de groep van chemsexers net erg laag. Sommige mannen geven op dating-apps zelfs aan op zoek te zijn naar baresex: seks zonder condoom. Toch is er geen onmiddellijke reden tot paniek. "De grootste groep chemsexers die het condoom achterwege laten, hanteren andere risicoreductiestrategieën", zegt Knoops. "Zo hebben seropositieven vaak alleen seks met andere seropositieven (serosorting, heet dat). Op sommige dating-apps is er de optie om je hiv-status te vermelden."

Daar komt nog bij dat seropositief zijn niet betekent dat je zomaar iemand kunt infecteren. De kuur van de huidige hiv-medicatie kan het aantal virusdeeltjes (viral load) in het lichaam reduceren tot een niet-detecteerbare en verwaarloosbaar kleine hoeveelheid. De medicijnen beschermen zo niet alleen de seropositieven tegen aids, ze zorgen ervoor dat seropositieven geen andere personen kunnen infecteren. Onderzoek in 2011 wees uit dat anti-retrovirale medicijnen de kans op overdracht doen dalen met 96 procent. Van de 33 procent seropositieven in de Brusselse chemsex scene verklaart 92 procent het virus niet te kunnen overdragen omdat zij een niet detecteerbare viral load dragen.

In Limburg ontmoet ik Dirk, een charmante vijftiger met een horecazaak die in zijn kelder slash man cave tien jaar geleden stevig wat seksfeesten heeft georganiseerd. Dirk is seropositief maar neemt antiretrovirale medicatie en heeft een niet-detecteerbare viral load. Monogaam is hij niet en een condoom gebruikt hij ook niet. "Mijn hiv-consulent weet dat, maar relativeert het. Hij kent de realiteit in de homowereld. Ik neem gewoon mijn verantwoordelijkheid. Ik heb drie vaste sekspartners van wie ik weet dat zij te vertrouwen zijn. Zij zoeken de risico's niet op." Twee van die sekspartners zijn seropositief, de derde niet maar is op de hoogte.

Met drie vaste sekspartners die op de hoogte zijn, lijkt het risico beperkt. Ooit was het wel anders, namelijk in de tijd dat Dirk seksfeesten bezocht. "Op die feesten werd er nooit een condoom gebruikt. Ik had onveilige seks met de naïeve gedachte dat het risico op soa's klein zou zijn. Ik 'kende' immers de mensen."

De ontnuchtering kwam vrij snel. Sinds enige tijd mijdt Dirk om die reden de seksfeesten. "Ik heb me de vraag gesteld of ik nog wel zin had om met twintig mannen seks te hebben en een soa te riskeren. Het antwoord was nee, dus ga ik niet meer."

"Zulke feesten zijn een Russische roulette", stelt Dirk later in het gesprek. Ik vraag hem waar hij zijn hiv heeft opgelopen. "Tijdens een feest dat ik bij mij thuis georganiseerd heb. Ik heb zelfs een sterk vermoeden van wie. Het ging om een koppel seropositieve mannen. De een nam medicatie, de andere niet, bleek achteraf. Toen heb ik die persoon wel gevraagd: 'Waar in godsnaam ben jij mee bezig?!' Ik heb ook gehoord van Nederlandse homomannen die hun medicatie een tijd niet nemen om te zien hoe lang hun viral load ondetecteerbaar blijft zonder pillen. Daar schrik ik van. Maar laten we de homo's niet stigmatiseren. Heteromannen vragen op een feestje ook niet aan de dames of zij misschien hiv hebben en ze duiken er ook mee in bed zonder condoom. Het gaat erom dat iedereen zijn verantwoordelijkheid moet nemen."

Cijfers uit 2015 wijzen alvast op een daling van het aantal hiv-infecties. En met PrEP, dat sinds dit jaar door de overheid wordt terugbetaald, hoopt men het cijfer nog sterker te doen dalen. PrEP is een preventief antiretroviraal medicijn. Op dating-apps zoals Grindr kom je PrEP wel eens tegen in de persoonsbeschrijving. Hoewel seks met PrEP een stuk veiliger is als het aankomt op hiv-besmetting, dient het als een aanvulling op het condoom en niet als vervanging ervan. Daarbij zijn andere soa's ook geen lachertje.

Huismussen

Zowel Bas, Francis als Dirk gebruiken nu één specifieke drug voor de seks, en dat binnen een privécontext. Zij zijn niet de party people die na middernacht verdoofd op de dansvloer hopen op een onenightstand. Terwijl Bas nog volop geniet van de aandacht van vele anderen, heeft Francis, net zoals Dirk, seks met vaste sekspartners. "Zo heb ik nu een S.O.S-date: sex on sunday", lacht hij. "Iedere zondag om half drie komt dezelfde fuckbuddy langs. We kletsen een uurtje en gaan naar boven. Ik snuif dan een lijntje coke, hij neemt zijn drugs, we slikken samen een Kamagra voor de jongeheer en hebben seks."

Het cokegebruik van Francis klinkt als het ritueel van het glaasje wijn van de huismus. Bij Dirk gaat het er gelijkaardig aan toe. Net voor de seks spuit hij zichzelf een afgemeten hoeveelheid van de designer drug 4-MEC in. "Het is zoals xtc, maar na een uurtje is het weer helemaal uitgewerkt", zegt hij. "Luister, ik ga het slammen (injecteren van drugs, red.) niet promoten, maar voor mij werkt het geweldig. In een vingerknip ben ik in de mood en een uur later ben ik er weer uit."

"Vergeet niet dat de grootste groep mensen die drugs met seks combineren geen lichamelijke of geestelijke gezondheidsschade oplopen", stelt Knoops. "Ze hebben een fantastische ervaring waar ze nog lang op een positieve manier aan zullen terugdenken. Aan druggebruik kleeft nog steeds een zeer negatief imago. Maar wat denk je van de groep mensen die zich in het weekend met drank laten vollopen en dan in hun alcoholroes tijdens een onenightstand het condoom achterwege laten?"

"Als je vandaag een gemiddelde club bezoekt, zul je opmerken dat druggebruik genormaliseerd is", zegt Knoops nog. "En het gebruik staat los van de geaardheid."

Want ja, homomannen zijn de trendsetters, maar hetero's doen ook aan chemsex. Tijdens mijn zoektocht naar getuigenissen wist ik vrij gemakkelijk heteroseksuele chemsexers te localiseren. Het verschil met de homomannen was het respons. Niemand wilde getuigen, zelfs niet anoniem. Tot zover de bespreekbaarheid.

De voornamen in deze reportage zijn omwille van privacyredenen gefingeerd