'Niemand gaat om de Krim WO III riskeren'

"Als er een afscheiding komt dan zal dat van het Krim-schiereiland zijn", zegt De Haas, luitenant-kolonel buiten dienst en Ruslandkundige van het Instituut Clingendael en het Russian Studies Centre van de Rijksuniversiteit Groningen. "Deze autonome republiek is al zeer pro-Russisch. Ook Moskou heeft er belang bij om er de etnisch-Russische bevolking op te jutten teneinde zijn Zwarte Zee-vlootbasis in de haven van Sebastopol te behouden. Het is geen toeval dat ex-president Janoekovitsj net daar zijn toevlucht zocht. Elders verwacht ik minder snel separatisme. Zelfs Janoekovitsjs oude machtsbasis in het oostelijke Charkov brokkelt af. Uit polls blijkt dat ook veel Russischtalige Oekraïners toch een betere economische toekomst zien in een pro-Europese koers."

Durft het Kremlin op de Krim militair tussenkomen?

"Ik acht de kans nu klein, want door de aanwezigheid van zijn Zwarte Zeevloot en de grote steun onder de bevolking hebben ze het gebied de facto al bijna in handen. Toch is het niet uit te sluiten. Rusland kent zichzelf, als rechtsopvolger van de Sovjetunie, in zijn veiligheidsdoctrine het recht toe om zich militair te bemoeien met voormalige Sovjetrepublieken, vooral ten gunste van etnische Russen.

"Herinner u hoe in augustus 2008 de Georgische aspiratie om lid te worden van de NAVO militair werd afgestraft. Ook de reactie van het nieuwe bewind in Kiev is belangrijk. Als zij troepen sturen, riskeer je er mogelijk een burgeroorlog en een Russische interventie. De Krim wordt dus voor lange tijd een splijtzwam."

Hoe moeten NAVO en EU anticiperen om een Russisch ingrijpen te voorkomen?

"Oekraïne heeft met de NAVO een samenwerking, maar kan militair niet veel doen. Mocht er een Russisch ingrijpen komen op de Krim, krijg je zoals in Georgië een fel debat in de Veiligheidsraad en stelt - rara - Rusland zijn veto.

"Misschien stuurt de VS dan zoals in Georgië enkele schepen, maar niemand gaat om de Krim Wereldoorlog III riskeren. We zijn allemaal ook te afhankelijk van Russische gasleveranties. Daarom is het in het belang van de NAVO en de EU om één politieke lijn te trekken tegenover Rusland.

"Het beste beleidsinstrument daartoe is de energiepolitiek. Met hun gascontracten verdelen en heersen de Russen nu. Mocht er één EU-energiebeleid komen, één EU-contract met Rusland, dan zouden we én goedkoper gas hebben én zijn we van Poetins politieke manipulaties af. Energie is tegenwoordig belangrijker dan je politiek-militaire hefbomen, omdat je beleidsruimte ervan afhangt."

Ondertussen kan Poetin wel Oekraïnes gaskraan dichtdraaien?

"Energiepolitiek wordt cruciaal in het machtsspel. De Russen hebben Oekraïne al een paar keer dichtgeknepen, en zullen niet aarzelen dat opnieuw te doen. Buiten Oekraïne om stroomt er al Russisch gas door de 'Nordstream'-pijplijn die onder de Baltische Zee Rusland met Duitsland verbindt. Aan de 'Southstream'-pijplijn van Rusland naar Bulgarije, Servië en Italië wordt op de bodem van de Zwarte Zee hard gewerkt, overigens onder militaire bescherming van de Zwarte Zeevloot uit Sebastopol.

"De EU werkt aan pijplijnen los van Rusland maar vanuit de Kaspische Zee, Azerbeidzjan en mogelijk Centraal-Azië. Poetin weet dat. Oekraïne kan voor hem in de toekomst een makkelijke prooi worden omdat het land voor de energiebevoorrading van de EU geen rol meer speelt. Wij moeten dus vooruitlopen op de zaken, en Oekraïne helpen met alternatieve gasleveranties vanuit Europa en economische onafhankelijkheid. De EU moet daarom zo snel mogelijk zijn Associatieverdrag met Oekraïne afsluiten. Het Kremlin moet voor een voldongen feit worden gesteld. Poetin begrijpt het compromis niet. Enkel keiharde Realpolitik. Een Oekraïne gesteund door Moskou én Brussel is onmogelijk; een definitieve keuze voor Europa ligt nu eerder voor de hand."