'Vendelzwaaien op 11 juli, dat is een karikatuur'

'In het bestuursakkoord zelf staat dat we de ambitie hebben om te blijven groeien als economische én culturele motor van Vlaanderen", zegt een strijdvaardige Philip Heylen (44). "Onze ambitie om in cultuur te investeren blijft dus even groot. Vanuit cultuur willen we linken leggen naar jeugd, onderwijs, ruimtelijke ordening, toerisme en economie." Niet toevallig wordt Heylen ook bevoegd voor economie en patrimonium.

"We willen blijven gaan voor een cultuurbeleid dat ook lokaal georiënteerd is. Zo zullen er vier cultuurcentra gebouwd worden: in Ekeren, kasteel Hof de Bist, Hoboken en Zandvliet. Een zaal zoals De Roma in Borgerhout is zeer belangrijk. We hebben geïnvesteerd in drie bibliotheekbussen om de boeken naar de lezers en de scholen te brengen, en binnenkort opent de nieuwe grote bibliotheek van Wilrijk. Ik hoop dat de discussie over de sluiting van oude, inefficiënte wijkbibliotheken definitief achter de rug is. Er worden nu meer boeken uitgeleend en de bibliotheken tellen meer leden. In dat succesverhaal willen we voort investeren. Anderzijds zetten we in op de internationale reputatie van Antwerpen via theaters, dans, muziek, musea en de erfgoedinstellingen."

De coalitiebesprekingen begonnen onder een slecht gesternte door de vraag om het De Coninckplein van naam te veranderen.

Philip Heylen: "Eerlijk, dat had weinig met cultuur te maken. Het gedoe omtrent het De Coninckplein is toch een stuk provocatie. Ik ben bijna negen jaar schepen van Cultuur en heb nooit een aanvraag gekregen om de naam van het De Coninckplein te wijzigen in Herman de Coninckplein. Ik kan nu alleen maar hopen dat het stof wat gaat liggen, na de recente reactie van Bart De Wever."

In de culturele sector is er argwaan tegenover N-VA. Er is met argusogen gekeken naar het bestuursakkoord.

"Elke verkiezing brengt emoties en verrassingen. Politiek, en bij uitbreiding democratie, bestaat er nu eenmaal in dat je soms moet samenwerken met mensen die tijdens de campagne je tegenstrevers waren. Er worden dus compromissen gesloten. Maar ik heb op het culturele deel van dit bestuursakkoord tot nu toe geen kritiek gehoord. We willen gaan voor een divers en breed cultuurbeleid, waarin kunstenaars centraal staan. 'Avant-garde' is een woord dat expliciet in het bestuursakkoord staat."

Er is ook een verwijzing naar immaterieel erfgoed; de geitenstoet in Wilrijk bijvoorbeeld.

"Ja, dat is lokaal, en ik hoor dat men dan al meteen vreest dat er ook vendelzwaaiers zullen opdagen. Ik ben daar in alle eerlijkheid zelf geen grote voorstander van. Maar dat is aan de onderhandelingstafel ook niet ter sprake gekomen. Niemand vraagt dat er op 11 juli weer aan vendelzwaaien zal worden gedaan - dat is een karikatuur.

"Ik deel wel de bezorgdheid om de feestdagen met de gepaste luister te herdenken: dat is 11 juli, maar ook 15 augustus, 21 juli en 11 november."

Elf juli wordt nu toch ook gevierd? Met een concert van Raymond van het Groenewoud, bijvoorbeeld.

"Het gaat er vooral over dat we op de Grote Markt een 11 juli hebben gehad met grote schermen voor het wereldkampioenschap voetbal. Dat was dus belangrijker dan de Vlaamse feestdag. Daarom willen we een nieuw concept. Het staat expliciet bij cultuur en ik wil er ook aan meewerken. We hebben een instelling als AMUZ (muziekcentrum in de voormalige Sint-Augustinuskerk, ER), waar de muziek van de 16de en 17de eeuw centraal staat, we hebben het Steen met de legende van Lange Wapper, er is nog een actieve rederijkerskamer en er zijn schuttersgilden. Tegelijk loopt al jaren de schitterende expo Reünie in de kathedraal (met schilderijen die door de toenmalige gilden besteld werden, ER). Dat zijn allemaal bouwstenen.

"Als we de grote theaterregisseurs, beeldend kunstenaars en de mensen van Fameus - het huis van de amateurkunsten - rond de tafel brengen, kan dat misschien tot iets leiden. Jaren geleden heb ik het initiatief genomen voor het festival van het dialect, waardoor het Echt Antwaarps Theater plotseling in de Bourla optrad en discussies ontstonden over de positie van het dialect. Ik wil proberen met legendes en mythische verhalen hetzelfde te doen. Nu leeft Lange Wapper alleen nog als naam voor een brug. Maar ik wil geen kopie maken van iets wat ooit een stille dood gestorven is. Dus, nee, niet terug naar een Rubensstoet."

Een compagnie als Royal de Luxe biedt toch die mythische verhalen, op een hedendaagse manier?

"Zij passen absoluut in dat verhaal en doen mensen dromen. Uiteraard willen we Royal de Luxe terug naar Antwerpen halen."

Blijft u over dezelfde middelen beschikken?

"In 2012 hadden we 67,5 miljoen euro voor cultuur, met de investeringen erbij was dat 84 miljoen. Dat is zo'n 6 procent van de totale stadsbegroting, dat willen we behouden. In 2013 gaan we er licht op vooruit: 71 miljoen voor werkingsmiddelen, personeel en beleid. Met de investeringen erbij wordt dat 86 miljoen euro. Dat deel gaat naar bakstenen, zeg maar Red Star Line, nieuwe culturele centra en de uitbreiding van Museum Plantin Moretus, die nu gebudgetteerd is.

"Maar we zullen op termijn wel moeten bezuinigen, ik wil geen voorafnames op de budgetten van de komende jaren. We willen ook nieuwe initiatieven nemen, en ook daar moet ruimte voor gecreëerd worden, in overleg met de sector. Er zal gepraat moeten worden over synergie. En dan denk ik vooral aan grote huizen zoals Opera en Ballet van Vlaanderen. Er moet dringend een zakelijk directeur komen, een manager om die twee instellingen te leiden. Opera en Ballet moeten hun eigen artistieke leiding en identiteit behouden, maar ze moeten tot een betere samenwerking komen. Ook het orkestlandschap moet grondig bekeken worden. Dat is rijk en divers, maar de orkesten zelf zeggen dat er te veel zijn. Ik wil niet afschaffen en besparen, maar laten we kijken hoe we een internationaal niveau behouden én alles beter op elkaar afstemmen. Misschien moet iedereen eens wat meer souplesse aan de dag leggen.

"De stad Antwerpen zal investeren in het operagebouw, waar dringende dakwerken moeten gebeuren. DeFilharmonie krijgt op termijn een vernieuwde Koningin Elisabethzaal, wat de rust zal doen toenemen in het orkest. Maar ik denk dat we nu met een aantal steden en de Vlaamse overheid moeten samenzitten om te praten over onze ambities en accenten. Niet wachten tot na 2014. Nee, geen kerntakendebat, dat woord schrikt alleen maar af."

Het ambitieuze project van de komende jaren is het migratiemuseum Red Star Line?

"Ik ben daar nu bijna dertien jaar mee bezig. In september 2013 gaat RSL open. Dat wordt een emotioneel en interactief verhaal."

Volgens het bestuursakkoord ligt de klemtoon op het maritieme verleden. Pas in tweede instantie wordt over 'lieu de mémoire' gesproken. Een koerswijziging?

"Het is de twee samen. Inhoudelijk verandert er niets. (gedreven) Het gaat om het verhaal van de migratie van eind 19de en begin 20ste eeuw, maar ook van duizend jaar geleden, nu en de toekomst. Migratie als constant fenomeen, waar je niet bang voor hoeft te zijn. Migratie zorgt wel voor constante uitdagingen. In RSL hangen we dat op aan de miljoenen mensen die via Antwerpen gepasseerd zijn. Niet alleen de happy few, maar de onbekende mensen die in dramatische omstandigheden naar Amerika trokken. Vooral Joden op de vlucht voor pogroms."

Stel dat je het verhaal wil vertellen van de Chinese migranten in Antwerpen...

"... dan doen we dat samen met het MAS, dat honderd meter verder staat. In het Museum aan de Stroom willen we de permanente opstellingen blijven vernieuwen. Na de expo Meesterwerken komt volgend jaar een tentoonstelling over Napoleon. In 2014 komt de Groote Oorlog aan bod en we werken ook aan een tentoonstelling over de religies van het boek: katholicisme, jodendom, islam en de niet-gelovige gemeenschap. Het MAS moet een groot erfgoedhuis zijn, speels en educatief."

Voor het ModeMuseum moet u een oplossing zoeken. MoMu heeft meer plaats nodig om als museum erkend te blijven. Het is een provinciaal museum dat in een gebouw van de stad huist.

"Op het einde van de vorige legislatuur was er wat ruis gekomen op de verhouding tussen stad en provincie. We moeten elkaar steunen: ik wil het ModeMuseum op zijn plek pal in de modebuurt behouden (Nationalestraat, ER). Dat is goed voor de uitstraling en het imago van Antwerpen. Er zijn op dit moment voorzichtige contacten met de nieuwe provinciaal gedeputeerde voor Cultuur, Luk Lemmens (N-VA)."

In het bestuursakkoord staat dat de museumwijk op het Zuid en het Middelheim samen 'creatieve incubator voor de lokale beeldende kunsten' moeten worden. Wat betekent dat?

"Het woord 'lokaal' moet daar tussen haakjes staan. We willen de samenwerking stimuleren tussen Middelheim en de partners op het Zuid, instellingen van de Vlaamse overheid als M HKA en Koninklijk Museum voor Schone Kunsten KMSKA. Het Zuid als dé plek voor beeldende kunst."

Het Zuid is een beetje aan het kwakkelen.

"Daarom staat die resolutie in het akkoord. De galeries hebben het moeilijk, mede door de crisis. Daarom moeten wij zorgen voor een goed klimaat. Ik ben een groot voorstander van de kunstkoopregeling zoals die in Nederland al lang bestaat. Maar als stad kunnen we ook wat doen. Als we in Antwerpen-Noord werken aan het maritieme aspect, met een nieuw Havenhuis, de Red Star Line, een campus van de Zeevaartschool en een nieuw maritiem park aan de voormalige droogdokken, dan wil ik ook het Zuid stimuleren: er bestaat al een cluster beeldende kunst met KMSKA, M HKA, FotoMuseum en Filmmuseum. Maar ik wil werk maken van meer ateliers voor kunstenaars, gaan luisteren naar de galeries - ook horen welke rol Voka (Kamer van Koophandel, ER) kan spelen - en samenwerken met kunstenaars. Van de Vlaamse overheid wil ik meer duidelijkheid over de plannen voor het M HKA."

Wordt nu, met de sluiting van het KMSKA tot minstens 2018, niet duidelijk dat Antwerpen een ambitieuze expositieruimte, zeg maar kunsthal, mist?

"Er is de derde verdieping van het MAS. En deze zomer hebben we geëxperimenteerd met de piëta's van Jan Fabre in de voormalige treinloods van Park Spoor Noord. Dat was gedurfd op die plaats. Misschien biedt dat mogelijkheden, net als het Zuiderpershuis, dat momenteel leegstaat. En zeg nooit nooit: er is nog een stuk onbebouwd terrein tussen Zuiderpershuis en M HKA, waar velen van dromen. Dat zijn allemaal bouwstenen, daar kunnen we nu mee aan de slag."