'Rankingsvan ziekenhuizen zijn gevaarlijk'
In Nederland en Zweden kunnen patiënten allang resultaten van ziekenhuizen raadplegen en vergelijken. Toch is dat niet zonder risico, zegt professor gezondheidseconomie Lieven Annemans (Ugent).
Ziekenhuizen moeten vanaf dit najaar de resultaten van hun hartoperaties openbaar maken (DM 18/6). En Vlaams minister van Volksgezondheid Jo Vandeurzen (CD&V) wil dat andere sectoren in de gezondheidszorg snel volgen. Vanaf 2014 moet je aan de hand van een lijst met criteria de kwaliteit van ziekenhuizen kunnen objectiveren. Alleen: kun je de kwaliteit van zorg meten en zo ja, hoe doe je dat?
Op dit moment ligt er voor Vlaanderen een basislijst met 35 criteria op tafel waaraan men ziekenhuizen wil toetsen. Die is samengesteld door het zogenaamde Kwaliteitsindicatorenforum, met hulp van de ziekenhuiskoepels, artsen en het Vlaams patiëntenplatform.
De criteria peilen eerst naar het proces in het ziekenhuis. Wordt er voor elke operatie een checklist afgevinkt? Draagt de patiënt een polsbandje om de identiteit te controleren? Ook wordt er gekeken naar hygiënevoorschriften en hoe snel ingrepen worden uitgevoerd.
Daarnaast zijn er criteria die de uitkomst van operaties in kaart brengen. Hoeveel mensen zijn er binnen vijf jaar na de ingreep overleden? Hoeveel complicatiesof infecties door ziekenhuisbacteriën zijn er vastgesteld? Ook de ervaringen van de patiënten zouden hierin worden meegenomen. Hoe hebben zij de nazorg na de operatie bijvoorbeeld ervaren?
Sterfgevallen
In landen als Zweden, Nederland en de Verenigde Staten werkt men al jaren met zulke kwaliteitsindicatoren voor de gezondheidszorg. Die worden verplicht openbaar gemaakt, zodat patiënten weten waar ze terechtkomen, kunnen vergelijken en geïnformeerd beslissen voor welk ziekenhuis ze kiezen.
Een goede zaak, vindt professor gezondheidseconomie Lieven Annemans (Ugent). "Maar er zijn ook tal van risico's aan verbonden, bijvoorbeeld dat de zaken veel te zwartwit worden voorgesteld. Sterftecijfers zeggen niet alles. Er zijn veel verstorende factoren die je in kaart moet brengen."
Stel: in een bepaald ziekenhuis sterven opvallend meer mensen aan een bepaalde ingreep dan in andere. Mogelijk ligt dat ook aan het feit dat dat ziekenhuis net heel complexe gevallen aanneemt. En als één bepaalde operatie vaak in een ziekenhuis wordt uitgevoerd wijst dat inderdaad op ervaring. Maar dat wil niets zeggen als blijkt dat de nazorg verwaarloosd wordt.
Rankings maken op basis van de resultaten is zelfs gevaarlijk, zegt Annemans. Nederlandse media als Elsevier en Algemeen Dagblad brengen op basis van gepubliceerde resultaten elk jaar een lijst uit van de beste ziekenhuizen in Nederland. "Zulke lijstjes zijn onderhevig aan veel mogelijke vergissingen. Een ziekenhuis kan ook goed scoren op hartoperaties en minder op longingrepen. Het is dus belangrijk om voorzichtig tewerk te gaan."
Beginnersfouten
Zweden is op dat vlak een goed voorbeeld. Daar zijn er liefst 72 registers voor ziektebeelden die elk nog eens getoetst worden aan tien of twintig criteria. En vooral: met goede databanken. "Wat in België totaal niet het geval is", stelt Annemans. "Dat is nochtans erg belangrijk. Pas als je alle informatie over de gezondheid van een persoon goed hebt geregistreerd, kun je uitsluiten dat die patiënt wel degelijk aan een operatie is overleden en niet aan andere oorzaken."
Van Nederland kan Vlaanderen leren welke beginnersfouten ze kunnen vermijden. Bij onze noorderburen woedt er op dit moment een debat over de kwaliteit van de Nederlandse kwaliteitsindicatoren. "Die moeten veel beter", zegt Jan-Peter Heida, die als adviseur gezondheidseconomie Elsevier bijstaat bij het jaarlijkse rapport. "Zo wordt de omgeving van het ziekenhuis niet mee in kaart gebracht. Terwijl bepaalde regio's, zoals Brussel, meer mensen tellen uit lagere sociale klassen die vaak anders met ziekte en medicatie omgaan. Elseviergeeft die gaten in het systeem wel mee."
Openbare ziekenhuisresultaten zorgen voor broodnodige transparantie, maar kunnen evengoed een vals gevoel van veiligheid creëren. Zo scoorde een Brits ziekenhuis over het algemeen heel goed, maar bleek er van alles mis te lopen op de dienst kindercardiologie.
Bovendien bestaat de vrees dat publicatie van resultaten tot een elitaire ziekenzorg kan leiden. "Dat zien we niet bij de buitenlandse voorbeelden", reageert Dirk Ramaekers van het Vlaamse indicatorenforum. "Wat wel klopt, is dat we met kwaliteitsindicatoren niet alles zullen kunnen meten. Anderzijds moet je ergens beginnen. De patiënt heeft recht op transparantie."