Uw looppatroon kan dementie voorspellen
Het looppatroon blijkt een belangrijke aanwijzing dat de hersenen achteruitgaan. Nederlandse onderzoekers hopen dat een looptest kan bijdragen aan een goede voorspelling van dementie. 'Als je er vroeg bij bent, kun je dementie misschien voorkomen.'
Voetje voor voetje schrijdt Amy Jongmans (71) over de loopmat in de gang van het onderzoekscentrum in de Rotterdamse wijk Ommoord. Als een ware koorddanser probeert ze op één lijn te lopen, voor de wetenschap. Maar wat op de supergevoelige loopmat met tienduizend sensoren nu precies wordt getest? De Rotterdamse heeft geen idee. "Mijn spieren misschien, of mijn botten?" Dat tijdens het lopen de wetenschappers ook haar hersenen onder de loep nemen, daar denkt ze geen seconde aan.
Maar Arfan Ikram en zijn team van de afdeling neuro-epidemiologie van het Erasmus MC doen het wel. En met succes. De wetenschappers van het Rotterdamse ziekenhuis hebben een verband aangetoond tussen hoe iemand loopt en hoe beschadigd zijn of haar hersenen zijn. Maar het uiteindelijke doel is nog ver: voorspellen of iemand dementie krijgt. Door de vergrijzing krijgen steeds meer mensen deze aandoening.
Binnen het ERGO-onderzoek van het Erasmus MC in Ommoord is gebleken dat gemiddeld één op de vijf ouderen dementie krijgt. Maar ook dat dementie bij 30 procent van de mensen te voorkomen is, als ze er een gezonde levensstijl op nahouden. Een te hoge bloeddruk is de grootste boosdoener.
Daarom is het volgens epidemioloog Ikram belangrijk om de kans op dementie te kunnen voorspellen, al zal een negatieve uitslag voor mensen een donkere wolk boven hun leven kunnen zijn.
"Het vele onderzoek naar het omkeren van dementie, of het tot stilstand brengen, heeft nog bar weinig opgeleverd. Wat weg is, is weg. Daarom is de vraag: wat kun je preventief doen? Aan je genen kun je niets veranderen, aan je levensstijl wel."
Ikram is optimistisch. Althans; optimistischer dan voorheen. "Vroeger zou ik 'nee' hebben gezegd op de vraag of je dementie kunt voorspellen. Nu zeg ik 'grotendeels nee'. Dankzij ERGO weten we welke factoren invloed hebben: suikerziekte, hoge bloeddruk, cholesterol. Naast erfelijke factoren. Maar nauwkeurig voorspellen kunnen we nog niet."
Koorddansen en rekensommen
Het uitpluizen van het looppatroon kan hierbij een belangrijke rol spelen. De eerste loopmat werd zes jaar geleden uitgerold in het onderzoekscentrum. Tot hij versleten was liepen er vijfduizend mensen overheen. Eerst een keertje rechtdoor, daarna met een draai, daarna in één lijn − als een koorddanser − en als laatste rechtdoor terwijl een rekensom wordt gemaakt.
Maar lopen ouderen niet simpelweg slechter, omdat hun knieën en heupen versleten raken, de spieren stram worden en de botten zwakker zijn? Nee, zegt Ikram. Nadat de gegevens van duizenden mensen zijn vergeleken, is een verband aangetoond tussen de looptest en de kennistest.
"Als iemands denksnelheid hoger is, zet hij snellere stappen. Als iemand goed vooruit kan denken, dan zet hij grotere stappen met minder variatie. Het looppatroon heeft dus duidelijk iets met de hersenen te maken."
Bovendien, de schade die te zien is op de hersenscan van de MRI hangt samen met het verslechteren van het looppatroon. Het onderzoek hiernaar is bijna klaar voor wetenschappelijke publicatie.
Voor een nog sterker bewijs moeten proefpersonen sinds vorig jaar ook een rekensom maken terwijl ze over de mat lopen. "Het gaat er niet om of ze kunnen rekenen, maar dat ze hun hersenen voor iets anders gebruiken dan lopen."
Er blijken grote verschillen te zijn tussen het over de mat lopen met en zonder rekenen. "In beide gevallen zijn de lichamelijke klachten hetzelfde, maar de inzet van de hersenen niet. Daardoor kun je het pure effect meten dat de hersenen op het looppatroon hebben. Balen dat we dat niet eerder hadden bedacht", zegt Ikram.
Uiteindelijk moet de looptest een completer beeld geven van de hersenen, waarmee de voorspelling secuurder kan worden. "Ook kun je inspelen op de kennis dat mensen met schade aan de hersenen meer moeite hebben met lopen. Je kunt ze laten oefenen, of iemand meer zorg geven."
Waarbij de onderzoeker één belangrijke waarschuwing heeft. "Denk nu niet dat als je slecht loopt, je grote kans hebt dementie te krijgen. Het gaat om millimeters verschil. Dat merk je zelf niet. Je merkt alleen de gevolgen van het lichamelijk achteruitgaan."