'Lord of the Flies' door Afrikaanse ogen
Burkinese jongeren brengen een eigen interpretatie van het magistrale boek Lord of the Flies. Maarten Goffin, regisseur Hendrik Aerts en het gezelschap Bleeding Bulls zijn trots dat het eindelijk zover is. 'We zouden bewijzen dat wie vecht voor zijn dromen, uiteindelijk wint', meent Goffin.
Op het eerste zicht lijkt het geen evidente keuze om het bekroonde meesterwerk van William Golding door een groep acteurs uit de sloppen van Ouagadougou te laten spelen. De personages in de roman uit 1957 zijn immers Britse jongetjes uit de upper class wier leefwereld lichtjaren verwijderd ligt van die van deze West-Afrikanen. Maar datzelfde gaat uiteraard op voor Shakespeares Hamlet, waarmee Bleeding Bulls eerder aan de slag ging in Afrika.
"Dat soort dingen hadden die acteurs inderdaad nog nooit gedaan", vertelt Maarten Goffin, acteur en producer van het gezelschap Bleeding Bulls. "Als ngo's het initiatief nemen om een cultuurproject op te zetten met een bepaalde doelgroep in een ontwikkelingsland, dan kom je doorgaans uit bij sensibiliseringstheater dat een miserabilistische boodschap uitdraagt. Genre, 'nous sommes pauvres, j'ai faim et je n'ai pas de chambre'. Daar heb ik absoluut geen zin in. De valorisering van die jongeren ligt er voor mij juist in hen kansen te geven om datgene te doen wat ze echt willen, waarmee ze hun leven richting kunnen geven."
Visumproblemen
"Onze samenwerking met deze 17- tot 21-jarigen is in oktober 2008 begonnen met de selectie van acteurs voor Hamlet, een stuk dat grote emoties, en grote, universele thema's centraal stelt. Ik herinner me de eerste ontmoeting nog, het duffe klaslokaal, de jongeren die je niet eens durfden aan te kijken en die je steevast met maître aanspraken. Dit wordt een hele opdracht, dacht ik toen.
"De theatertraditie die zij kennen, is heel Frans, met veel overacting. En: de acteurs houden zich, wat voor ons enigszins oubollig is, strikt aan de tekst. Men acteert dus, eerder dan te 'zijn' op scène. Daar lag voor ons dan ook de uitdaging: om hen ertoe in staat te stellen los te komen van het stuk, zichzelf te overstijgen en zich volledig bloot te geven. Niet eenvoudig, vooral ook niet in een context waar voor de gevoelens van het individu maar weinig plaats is. Maar uiteindelijk lukte dat. Weet je wat me het meest aanspreekt aan deze acteurs? Ze maken geen gebruik van cynisme of ironie, de dingen zijn au premier degré, waarachtig en ontroerend."
Bleeding Bulls zou in januari van 2010 gaan touren met het project Hamlet. Zowel in België als in Nederland waren tal van voorstellingen geboekt, maar uiteindelijk kregen de acteurs geen visum. Maarten Goffin: "Ik was er echt kapot van. En tegelijk was ik niet bereid om me er bij neer te leggen. Dus ben ik in december van dat jaar teruggegaan, met de vraag of ze een ander stuk met ons wilden doen. En ik garandeerde hen dat we dit keer zelf zouden instaan voor de visumaanvragen.
"Hendrik Aerts, de regisseur met wie ik voor het nieuwe project heb samengewerkt, wilde graag Lord of the Flies doen. We hebben de theatertekst van Nigel Williams gebruikt, met zijn heel directe taal, een erg expressief stuk en tegelijk niet meerlagig. Alle westerse verwijzigingen zijn eruit, en ook het hele thema van het bovennatuurlijke. Het beest is geen extern gegeven maar de angst die tot waanzin leidt, de angst ook die in elk van ons zit. Bovendien wilden we dat de acteurs hun eigen verhaal vertelden, hun ervaringen toevoegden. Aanvankelijk vonden ze dat niet evident. Burkinezen praten niet makkelijk over hun gevoelens, zeker niet als het om zaken als angst of waanzin gaat."
Vanaf vrijdag en tot midden maart speelt Sa Majesté des mouches op tal van plaatsen in Vlaanderen en Nederland. Eind vorig jaar vonden al enkele voorstellingen plaats in Ouagadougou. "Het was heel opvallend hoe anders een Afrikaans publiek reageerde. Ze gaven overal commentaar op, reageerden veel explicieter dan de westerlingen. Die hielden hun mond en keken, waardoor de acteurs zich bijwijlen afvroegen of ze het stuk wel apprecieerden. In dat opzicht was het goed dat ze in Ouagadougou ook al die ervaring hadden, anders zouden ze zich hier vast wel zorgen maken."
Naast normale avondvoorstellingen zijn ook schoolevenementen gepland, met workshops gegeven door de Burkinese acteurs. "Daar hebben we heel bewust voor gekozen, want we zagen dat ze erg benieuwd waren naar het leven van hun leeftijdsgenoten. We hopen uiteraard dat die zich ook zullen openstellen voor de acteurs, maar dat moet wel lukken."
Het einde van de tournee dit voorjaar is voor Goffin geen afscheid van de Burkinese acteurs. "Het is voor ons erg belangrijk om iets op te bouwen, om nieuwe kansen te creëren voor deze mensen. Bijgevolg hebben we een stichting opgericht die hen moet toelaten om verder te studeren en die hen ook de gelegenheid moet bieden om te lezen, zich te verrijken, een eigen kritische geest op te bouwen. Dat is het soort ontwikkelingswerk dat ik wil doen, al besef ik dat je daar geen grootschalige verandering mee bereikt."
Om de stichting te financieren, werkt Bleeding Bulls samen met fotografe An De Smedt. Zij fotografeerde de acteurs in 2009 en 2011 in Ouagadougou en maakte daar een expo en een boek mee. Een deel van de opbrengst van dat werk en die foto's gaat naar het project. Een laatste luik van Sa Majesté des mouches is de making-of, een documentaire gefilmd door Joost Wynant, die eind maart 2012 in première gaat op het Enter Festival in Gent.