'Niet iedereen kan je graag hebben, James'

Een beetje moe, klinkt uit de mond van James Cooke al gauw als: "Ik heb wallen tot onder mijn ballen." Het voordeel van de duidelijkheid heeft hij wel. En dat weet hij. Zo wil hij het ook. De weg naar dat besef was lang, hard soms. Maar trauma's? Nee, die zijn niet aan hem besteed. Op dat ene litteken na.

De op het scherm immer enthousiaste James Cooke werd gepest. Drie puberjaren lang. "Op mijn vijftiende was ik een opvaller. Ik was altijd bezig met: ze moeten me leuk vinden. Iedereen moet me leuk vinden!"

James Cooke vertelt het geanimeerd. Haast als een Duracell-konijn: "Hallo! Kijk naar mij! Vind me leuk!" Zoals hij het vertelt, krijgt het iets komisch. Maar dat is het niet. "Het was verschrikkelijk. De hel. Die periode heeft me gevormd tot wie ik nu ben en in die zin is dat positief. Ik heb na die drie jaren een klik kunnen maken. James, je moet niet altijd leuk zijn. Je kunt ook af en toe een keer een kakdag hebben. Bedrieg jezelf niet meer. Mijn antwoord was: fuck it. Dit ben ik. En als het je niet aanstaat: move away.

"Als ik nu een tweet over mij lees, dan denk ik soms nóg: shit, die mens heeft me precies niet graag. Maar ik besef dat ik het moet laten passeren. Ik kan niet voor iedereen goed doen. Niet iedereen kan je graag hebben, James. Punt. Er zijn mensen die mij een lastpak vinden. Met veel te veel energie. Te veel met mijn kop op tv. Te vermoeiend. Maar er zijn er ook die me wel tof vinden. Anders zou ik hier niet meer mogen zitten.

"Hé, maar ik ben, overall, een vrolijke gast", voegt Cooke er lachend, bijna verontschuldigend aan toe. Happy homo wordt hij weleens genoemd. En happy is hij. Homo ook trouwens.

Twee jaar geleden was hij nog een nobele onbekende, of je moet hem met veel moeite herkend hebben als kok Basiel in de Studio 100-productie Prinsessia. Vandaag is hij de sparringpartner van Gert Verhulst in Gert Late Night en ontvangt hij samen met Karen Damen in Camping Karen & James bijzondere mensen. Telkens op Vier. Telkens erg aanwezig. "Ik ben altijd nieuwsgierig geweest, een curieuzeneus. Human interest is echt mijn ding. Als ik voor Gert Late Night in bed ga liggen met een bekend iemand (in de rubriek 'De Bedgeheimen van', KK), dan wil ik oprecht veel te weten komen van die persoon.

"Daarom vond ik het ook zo fijn op de camping: ik vind het gewoon superinteressant om mensen, of het nu blinden of progeriapatiënten zijn, te leren kennen en van hen bij te leren. Die interesse in mensen heb ik dankzij mijn mama. Zij leerde mij geen vooroordelen te hebben. Iedereen heeft zijn eigen verhaal. Luister ernaar, zonder oordeel. Dat zei ze altijd. Dat zegt ze nog steeds.

"Gek genoeg: Ik stond aan de andere kant. Mensen hadden veel vooroordelen over mij. Ik kan bevestigen: het is niet fijn als mensen vooroordelen hebben over je. Ik vond dat verschrikkelijk. Ik heb me lang anders, speciaal gevoeld. Een rare.

"Ik begin gemakkelijk te praten tegen wildvreemden. Uit interesse. Op het conservatorium kon ik zelfs mensen volgen. Raar, hé? Ik zat dan op het perron en ik dacht: wat zou die persoon daar nu doen in zijn leven? Waar gaat die naartoe? En ik volgde die dan. Tot in Brussel centrum of zo. Goh zeg, die werkt hier. Dat had ik nu nooit gedacht. Ik wil alles weten. Van mensen, maar ook hoe iets smaakt of wat er zou gebeuren als ik op dat knopje daar zou duwen. Door mij vroeger altijd anders gevoeld te hebben, ben ik op zoek gegaan naar nog verhalen. Ben ik dan echt zo anders? Door iemand te volgen, door goed te luisteren, begin je te merken: zie je wel, die heeft dat ook; ik ben niet zo raar. Ik ben gewoon een van de velen. Dat geeft me een goed gevoel. Voor mij was dat een soort therapie: anderen aanhoren, om mezelf te aanvaarden."

Lieve mama

De band tussen moeder en zoon is sterk. De voormalige lerares is zijn rots. "Zonder haar stond ik vandaag niet waar ik nu sta. Na de scheiding met mijn papa ging mijn oudere zus Fleur al vlug uit het huis en woonde ik met mama drie jaar lang zo goed als alleen. Ze weet alles van mij. Ze heeft me door die moeilijke puberjaren geleid: het pesten, de zoektocht naar mijn geaardheid. Me gesteund, advies gegeven. Mijn eerste keer? Mama bellen! Van elke belangrijke gebeurtenis in mijn leven is zij getuige geweest. En nog steeds. Met papa heb ik minder contact. Papa was er niet veel door zijn job. Hij was paracommando. Vaak op missie en dus niet veel thuis. Wij waren dat zo gewoon. En toen was er de scheiding. Mijn vader had een nieuwe partner en mijn moeder bleef alleen achter in ons huis. Ik heb het verdriet van mama gezien, van heel dichtbij. Niet dat ik kant gekozen heb, maar als kind zie je alleen maar: mama is verdrietig en papa heeft een nieuwe vriendin. Dat is moeilijk te plaatsen voor kinderen. Rond mijn twintigste besefte ik dat een scheiding iets is tussen volwassenen en dat je daar als kind geen oordeel moet over vellen.

"Papa heeft ons gemist. En nu is hij fantastisch met de kinderen van mijn zus. Opapie doet dat goed. Ik zie die mens doodgraag. Maar die afstand halen we niet meer in. Het is nu zo. En nee, een trauma is het niet."

Heavy birthday

Het gepest worden, de afstand tussen vader en zoon; Cooke onderstreept dat het geen trauma's zijn. Ook aan die ene heavy nacht, uitgerekend op zijn achttiende verjaardag, houdt Cooke niets negatiefs over. "Het is gewoon iets wat me overkomen is." Hij wil het wel kwijt, om anderen te waarschuwen, over drugs, over het uitgaansleven. Een korte schets van die nacht: Cooke viert zijn verjaardag in een bar. Cooke krijgt ongevraagd drugs in zijn glas. Terwijl hij gedrogeerd is, maakt een man misbruik van Cooke. "Een mottige ervaring. Door die ongewenste drugs was ik de controle helemaal kwijt en heb ik het misbruik niet geheel bewust meegemaakt. Maar de volgende ochtend voelde ik het wel aan mijn lijf. Die man had dingen gedaan die ik niet wilde. Dat was heel heavy. Zeker als je een controlefreak bent zoals ik.

"Een paar maanden later zag ik hem terug. Ik heb hem geconfronteerd: kloot, hoe durf je dat nu doen? Ik wist niet wat doen en heb toen, heel janetterig eigenlijk, zijn gsm in zijn glas Martini gestopt." Cooke herhaalt - op wederom geheel janetterige wijze - de actie, rolt met zijn ogen, en maakt het af met een geaffecteerde "Voilà". Onmiddellijk gevolgd door: "Triestig eigenlijk."

Cooke lacht om zichzelf. Luid, om vervolgens zacht verder te gaan: "Er is één litteken dat ik voor de rest van mijn dagen meeneem. Vier jaar geleden is mijn beste vriendin Aurore (Ruyffelaere, KK) vermoord. Ze was de verkeerde persoon op de verkeerde plaats. Bam. Die machteloosheid, het feit dat ik er niets aan kan veranderen, maakt me triest. Ik kan dat niet oplossen. Ik mis haar. Elke dag.

"Ik vind dat iedereen die voor televisie werkt een grote verantwoordelijkheid heeft. Er kijken elke week miljoenen mensen naar ons. Ik bedoel: alles opgesomd hé. Als publiek figuur heb je een kracht en ben je verplicht om daar bewust mee om te gaan. Op voorwaarde dat je je niets laat opdringen. Ik ga niet opeens rare dingen beginnen doen waar ik niet in geloof, omdat ik een voorbeeldfunctie moet opnemen. Maar een verplichting tegenover kijkend Vlaanderen voel ik wel. Ik hoop dat, door het vertellen van mijn verhaal, mensen inzien: hé, ik ben niet alleen. Die happy homo heeft dat ook.

"Stom voorbeeld. Het is zo mooi om te zien hoe blij iemand kan zijn met een foto. Dan trek je toch een foto? Natuurlijk ben je dat soms kotsbeu. Natuurlijk, maar als je ziet wat dat met iemand doet...

"Die kracht hebben wij. Die moeten we inzetten. Daarom maak ik Camping Karen & James of deed ik Nieuwe Buren, waarin Karen en ik probeerden te overleven met een minimumloon. Pas op, we zijn daarop afgerekend. O, die twee gaan die arme mensen belachelijk maken. Boehoe, uitlachtelevisie. Ik vond dat lastig. Het was mijn eerste programma en ik dacht: shit. We gaan de boodschap toch goed overbrengen, hè?

"Ik verstond ook waar die kritiek en angst vandaan kwamen. O jee, die twee. Maar ik was zo blij toen duidelijk werd dat Nieuwe Buren bruggen bouwde. We hebben echt duidelijk kunnen maken dat mensen met minder financiële mogelijkheden niet in een andere wereld leven. Dat ze deel uitmaken van onze wereld. Met Camping Karen & James doen we het opnieuw. Door onze gesprekken met minderheidsgroepen hoop ik dat je die mensen beter leert kennen. En daar gaat het om. Als er straks bij de bakker een blinde voor je staat, zul je de neiging hebben om er niet mee te praten. Omdat je die wereld niet kent. Door ons programma probeer je het hopelijk wel. En ik weet: het is op een leuke manier. Natuurlijk. Ik weet heel goed waarom ze Karen en mij daar zetten. Wij zijn mensen die flippen van een spin en ik ben vies van het minste. Ja, natuurlijk wordt er hard gelachen en zullen de mensen een luchtige James zien."

Margriet Hermans

"Ik besef maar al te goed dat ik niet altijd als de meest intelligente man overkom. Door al mijn gegil, mijn oehoe's en haha's. Ik pretendeer ook niet slim te zijn, maar ik weet wel wat er in de wereld gebeurt. Kruibeke, in de Texaco. Elke ochtend, een vast ritueel. Gazetten kopen. En een uur lezen. Slim of niet, ik hoop, als mensen hun tv uitzetten, dat ze zeggen: amai, ik weet nu wel hoe ik een kind met progeria moet benaderen. Of dat beeld van Margriet Hermans moet ik toch eens bijstellen. Dat is wat we willen. Dat is het doel. Geef ons tijd."

Blijkt dat deze happy homo wel vaker in zijn leven engagement opgenomen heeft. Drie jaar lang gaf hij muzische vorming in het buitengewoon onderwijs. Aan kinderen met leerstoornissen en autisme. "Ik heb veel geleerd van die kinderen. Het voelde als een missie om duidelijk te maken dat ook zij kunnen functioneren in onze maatschappij. Als ze maar juist begeleid worden. Maar ik ben geen wereldverbeteraar. Je kunt maar doen wat je kunt doen. Ik kon het emotioneel niet aan. Het is heel hard om te zien dat het met sommige kinderen echt niet goed komt. Dat ze vastzitten en dat ik er niet altijd iets aan kan doen. Fuck zeg."

Zeven was hij toen er ADHD werd vastgesteld. Om zijn energie en creativiteit kwijt te kunnen, ging hij naar een amateurgezelschap. Geen onlogische keuze, zo blijkt.

"Vanaf mijn acht jaar stond ik in de living met de verkleedkoffer toneeltjes te spelen." Cooke zet een zodanig stemmetje op waardoor het jongetje van toen weer tot leven komt: "En nu, dames en heren, ga ik iets brengen over een ridder. Tada! En dan moest iedereen luisteren naar mijn ridderverhaal. Een week later stond ik daar terug, met een ander pakje aan. Ik vond het de max dat iedereen naar mij zat te kijken in die living. In het amateurgezelschap mocht ik hetzelfde doen maar dan op een echte scène: wow, wow!"

Dat hij de keuze maakte om aan het conservatorium van Brussel musical te studeren, hoeft niet te verbazen. Wederom logisch. "Ik wist hoe ik mensen kon entertainen. Ik wist hoe ik ervoor kon zorgen dat alle ogen op mij gericht waren. Ik was ervoor gepest, maar het was ook mijn kracht. Komisch acteren, daar ga je geld mee verdienen, zeiden ze me vaak in die periode. Waarom er mijn job dan niet van maken? Komisch zijn, dat kan ik. Toch voor anderhalf uur. Zolang het mijn leven maar niet is. Dat dacht ik. Om eerlijk te zijn, ik was toen nog altijd op zoek naar aandacht. In de spotlights wou ik staan. En nog eerlijker: echt een goede zanger ben ik niet en voor notenleer was ik altijd gebuisd."

Soundmixshow

Gaandeweg, tijdens zijn studies, verandert er iets. Noem het een voortschrijdend inzicht. "Toen mijn medestudenten na de repetitie uitgingen, bleef ik in het theater zitten om te zien hoe ze het decor aan het opbouwen waren. Ik raakte geïnteresseerd in het creatieve proces. Het decor, het licht, alles wat nodig is om mensen mee te nemen in een verhaal. Alles wat er zich rond een acteur afspeelt, de totaalbeleving, begon me te boeien."

De aandacht die hij vaak krampachtig gezocht had, bleek niet meer zo nodig. De voldoening achter de schermen is even groot. Bob Jennes en zijn bedrijf Uitgezonderd. kwamen in zijn leven. Commercieel theater. Het is hier dat Cooke zijn passie vindt, als artistiek zaakvoerder, zoals dat heet. Achter de schermen zoekt hij naar de juiste acteurs en regisseurs voor de stukken die hij selecteert.

Ondertussen is het bedrijf van hen twee: Bob en James vormen een tandem. De zalen zitten vol. Ze doen hun zin. "Wij doen alles. Wij brengen een stuk over een assisenzaak die je live kunt volgen, met grote namen als Manou Kersting, Carry Goossens en Francesca Vanthielen, maar wij doen ook de Soundmixshow met Bart Kaëll. Sinds vijf jaar brengen we tv-formats naar de scène: Fawlty Towers, Blind Date... Natuurlijk krijgen we daar geen subsidies voor. Dat hoeft ook niet. Wij maken gewoon wat we willen. En de mensen zijn content."

"En ja," voegt hij er ferm aan toe, "we worden soms vies bekeken. Maar sorry, Ik heb veel liever een volle zaal, dan te moeten zeggen: we brengen een gerenommeerd stuk, hoor! Voor tien man."

Het raakt hem. Zijn verzet tegen vooroordelen en hokjesmentaliteit lijkt hier samen te komen. Cooke schakelt nog een versnelling hoger. "Er zijn veel acteurs die bij ons komen spelen aan wie ik gesleurd en gesleurd heb om hen te overtuigen. Komaan, ga mee op die barricades staan! Wees niet bang om je hieraan te verbranden. Waarom altijd in dat ene circuit blijven? Kruip daar toch eens uit. Echt waar. Kom uit uw comfortzone. Daarvoor ben je toch naar het conservatorium gegaan? Onvoorstelbaar hoe moeilijk het blijft voor velen om de stap naar het commercieel theater te zetten. Oei, ja we staan niet meer in Het Paleis maar in de Elckerlyc. Oei, wat gaan ze nu over mij zeggen? Oei, mijn geloofwaardigheid."

Bange vogels

"We zijn zo..." Voor het eerst in dit gesprek wikt Cooke zijn woorden. "In België word je altijd in een hokje gestoken. Dat is zo jammer. Zo kortzichtig." Cooke klopt op tafel, zij het zacht, maar fel is hij wel. "We zijn allemaal bange vogels. Bange mensen zijn we. Vaak zeggen mensen tegen mij: amai zeg, jij durft wel veel zeggen. Met uw grote mond. Maar mannekes toch! Speak out. Hier moet je alles wikken en wegen voor je iets zegt. Of je bent bang dat je kapot wordt gemaakt door de pers, of dat je niet meer au sérieux genomen wordt, of dat je geen kansen meer gaat krijgen. Bange wezens. Ze zeggen dat ik veel kan zeggen omdat ik het allemaal met een lach doe. Ja maar: ik meen het wel, hé. Het is geen truc. Lap, en sommigen vinden me dan arrogant. Hoe, waarom? Omdat ik zeg wat ik denk? Ik wil niemand kwetsen. Ik wil niemand in de maling nemen. Maar ik wil ook niets anders zeggen dan wat ik denk. Wie heeft daar wat aan? Jezelf zijn. Daar gaat het toch om?

"Neem nu het lolletje tegen Karen (Damen in Camping Karen & James, KK) in de auto. Progeriapatiënten op de achterbank, en ik zeg tegen haar: het is precies dat je progeria hebt gekregen in één nacht tijd. Ja, die gasten liggen plat van het lachen op de achterbank, hé; die weten ook wel dat ze er oud uitzien. Al die mensen die naar de camping komen, zijn gevraagd omwille van hun aandoening. Die staan daar niet toevallig, hé. Ons doel is om meer inzicht te verschaffen in hoe zij ermee omgaan. Om hen beter te begrijpen. Natuurlijk stel ik dan vragen over de dood en of ze een lief hebben. Als je een duidelijk antwoord wil, moet je ook duidelijke vragen stellen."

Weg met de hokjes dus. Maar wat dan met het volgende. Uitgezonderd. organiseert vanaf oktober Ladies At The Theatre!. Op de affiche: een stuk over de overgang, voorafgegaan door een fotoshoot of een shopdag. Hoe cliché en stereotyperend kun je zijn? Voer voor discussie.

"Het komt door mijn mama. Als alleenstaande met kinderen was er niet veel plaats voor me-time. En als ze dan toch eens weg kon met vriendinnen, zag ik haar daar zó van genieten. Waarom zouden wij dan niets creëren voor haar en al die andere vrouwen? Zorgen dat we die vrouwen uit hun kot trekken. Jij wil toch ook soms wat me-time? Ik vind dat er zo weinig voor vrouwen alleen bestaat. Dat vind ik een tekort. Laten we dan een mooi stuk zoeken, ja waarom niet over de overgang, dat dat kan keren."

Ik vraag of hij zo geen stereotype in stand houdt.

"Je breekt toch met een traditie als een vrouw 's avonds aan tafel kan zeggen: overmorgen ben ik weg; ik ga naar het theater met Anneke en Hilde. Mannen, trek je plan. Bestel een pizza. I don't care. Maar die avond is van mij."

Ik merk, licht verontwaardigd, op dat ik hoop op een beetje meer zelfstandigheid van de mannen.

"Het is niet enkel voor vrouwen die alleen maar voor hun gezin leven, hé. Of die alleen de was en de plas doen. Het gaat me over qualitytime."

James Cooke ziet een klein controleverlies ter hoogte van mijn wenkbrauw. Een stuk over de overgang. Leuk. "Wat is er mis met een vriendinnencomedy? Sex and the City. Die sfeer. Waarover praten die vrouwen? Over pieten, venten, seks, wijntjes en schoenen. Alles waar vrouwen mee bezig zijn."

Heb je nog een cliché, vraag ik.

"Vooraf kunnen ze zich ook inschrijven om te shoppen, of om lekker te gaan eten. Met hapjes. Typisch iets voor vrouwen, toch?"

Het is misschien typisch iets voor vrouwen, maar ik denk dat ik ga gillen.

"Ik zeg het om je te kloten! Ik snap de kritiek wel. Ik lijk nu degene die in hokjes denkt. Alle vrouwen lijken nu sloorkensdie zitten te knikken, gevangen aan het haardvuur. Dat is niet mijn uitgangspunt, laat staan mijn idee over vrouwen. Ik wil gewoon een leuke herkenbare avond aan hen geven. Ik zie het, je bent niet overtuigd."

Dik, zeg

Tot slot, de toekomstvraag. Gelukkig worden met zijn huidige liefde Dorian Liveyns, zich settelen, dat wil Cooke. En zich verder blijven ontwikkelen. Nog meer mensen bereiken met commercieel theater, nog eens als acteur een publiek meetrekken in een verhaal en televisie blijven maken die ertoe doet.

"Ik leef momenteel in een droom, maar ik wil mezelf in vraag blijven stellen. Je gaat me nooit horen zeggen: ik peins dat ik er ben. Op mijn bek gaan en nieuwe dingen ontdekken. Waar het toe zal leiden, weet ik niet.

"Ik ben heel dankbaar. Ik mag mijn pollekes kussen. Ik ben de juiste mensen op het juiste moment tegengekomen. Dat lijkt vanzelfsprekend, maar is het niet. Er zijn duizenden mensen in Vlaanderen die betere televisie zouden kunnen maken, maar zij krijgen die kansen niet. Ik wel en ik grijp ze. En het is mijn plicht ervoor te zorgen dat ik het goed doe. De dag dat ik voel: James, je kunt het niet meer, stop ik. Makkelijk zal dat niet zijn, maar je moet altijd eerlijk blijven ten opzichte van jezelf. Dat is wat ik vind en dat doe ik op televisie. Mezelf zijn. En dan mag ik ook een keer zeggen: ik voel me dik, zeg."

James Cooke

Geboren in Gent, 32 jaar
Woont in Antwerpen
Twee jaar samen met musicalacteur Dorian Liveyns
Speelde in tal van Studio 100-musicals: Daens, 14'-18', de musical...
Vertolkte rollen in tv-series als Spoed, Witse, De kotmadam, Prinsessia...
Presenteerde samen met Karen Damen Nieuwe Buren (Vijf, 2016)
Nu te zien in Gert Late Night (Vier) en Camping Karen & James (Vier)
Artistiek zaakvoerder bij Uitgezonderd., een productiehuis voor commercieel theater