Angst als campagnewapen
Wie de politieke speeches dezer dagen aanhoort, wordt overspoeld met onheilsberichten. Logisch, want angst kan in de politiek het verschil maken tussen winst en verlies. Maar in de stijgende waarschuwingsdrift kan deze er nog wel bij: wie alleen angst zaait, moet zich pas echt zorgen maken.
Als u op 25 mei in het kieshokje staat, besef dan dat u ernstig gevaar loopt. Let op dat u het juiste bolletje aanstipt. Weet ook dat uw kinderen binnenkort niet meer kunnen studeren, tenzij u natuurlijk rijk bent. En dan hebben we het nog niet over het nakende sociale bloedbad, de onbetaalbare pensioenen of de politieke instabiliteit.
Wie de speeches dezer dagen volgt, zou bijna gaan hopen dat die verdomde verkiezingen een nachtmerrie zijn. 'Angst' is volgens sp.a-voorzitter Bruno Tobback (sp.a) het woord van het jaar. Dat zei Tobback aan de vooravond van 1 mei in de Vooruit. "Voor ons gaat politiek niet over het voeden van angst en het vergroten van tegenstellingen, maar over het bieden van antwoorden op zorgen", zei Tobback, waarna hij het publiek nog wat angst insprak voor N-VA.
Paniekzaaierij
Angst scoort in het stemhokje. Vraag maar aan de N-VA, die alle zeilen bijzet om het doembeeld van een sociaal bloedbad te keren. De linkse partijen en CD&V boezemen de kiezer al weken angst in voor de 'asociale' N-VA. Chris Serroyen, het hoofd van de ACV-studiedienst, berekende woensdag in een opiniestuk op deredactie.be dat de N-VA-plannen de werkende Vlaming 17.773 euro bruto kosten over een hele loopbaan. Zijn besluit: "Weten de Vlaamse werknemers wat hen allemaal boven het hoofd hangt?"
Dat de kiezer wel degelijk vatbaar is voor paniekzaaierij, blijkt uit een maatschappelijke peiling van de VRT in april. Zo heeft de Vlaming angst voor een te lage levensstandaard als gepensioneerde (67 procent), angst dat de kinderen geen mooie toekomst zullen hebben (67 procent), om niet meer te kunnen sparen (65 procent) en om geen huis te kunnen kopen (44 procent).
Een beetje vrees kan natuurlijk geen kwaad. Soms is het een middel om je eigen programma naar voor te schuiven. Bij sp.a bijvoorbeeld, waarvan het programma zowat de negatie is van het programma van de N-VA. Na al die waarschuwingen komt de kiezer haast automatisch terecht bij het programma van sp.a. Anderzijds kan een centrumpartij als CD&V, die dezelfde strategie volgt, daarvan minder profiteren, omdat de kloof tussen CD&V en N-VA een pak kleiner is. Open Vld heeft daarom wijselijk besloten niet die toer op te gaan.
Maar het volstaat niet om de kiezer de daver op het lijf te jagen. Paniek zaaien loont alleen als je ook een oplossing biedt. Of in het geval van N-VA: 'Het zal pijn doen om de broekriem aan te halen, maar als we die opoffering doen, dan komen we er wel.' Zo draagt N-VA toch een boodschap van hoop uit. Bij sp.a is dat iets minder het geval. Hoewel sp.a de angst voor N-VA volop uitspeelt, heeft de partij daar tot nu toe geen sterk antwoord tegenover geplaatst.
Maar net daar schuilt het gevaar.
Wie te weinig uitgaat van de eigen kracht, is gedoemd om te achtervolgen. Het belangrijkste verkiezingsthema van de week, de hervorming van het onderwijs, werd niet toevallig door de N-VA op de agenda geplaatst. Het afschieten van de geplande onderwijshervorming is een uitgekiende strategie. Net wanneer de N-VA wordt verweten dat ze het Vlaamse beleidsniveau doodzwijgt, kiest de partij een Vlaams thema uit waarop ze electoraal kan scoren. Anticiperen loont.
Op 1 mei hadden de linkse partijen die boodschap nog niet helemaal begrepen. Ja, de socialisten kozen er bewust voor om laat in de campagne te stappen. Het voordeel is dat ze nu volop kunnen knallen. Maar uitgerekend op hun eigen hoogmis lieten de linkse kopstukken hun stokpaardjes - zoals het behoud van de index en jobzekerheid - ondersneeuwen door doembeelden over de N-VA. Planden de 'onheilsprofeten' (sic) geen regelrechte aanval op onze sociale welvaart, dan wel de afschaffing van de koopkracht, de betaalbaarheid en de solidariteit tussen bevolkingsgroepen?
Om de verkiezingen te winnen, zullen de tegenstanders van N-VA moeten uitgaan van hun eigen kracht. Kris Peeters (CD&V) kan volop inzetten op zijn staatsmanschap. De kanseliersbonus stuwde in 2013 ook de Duitse bondskanselier Angela Merkel naar een historische verkiezingsoverwinning. De liberalen kunnen naar de kiezer met een strenge aanpak van de migratie en een hervorming van justitie. De socialisten kunnen nog met consumentenzaken en fraudebestrijding, waar Johan Vande Lanotte (sp.a) en John Crombez (sp.a) bakken werk hebben verzet, de boer op.
Zo zou het toch nog kunnen dat we de komende weken een kiescampagne zien die op argumenten en niet enkel op de grote schrikbeelden wordt gespeeld.